آموزش تفکر انتقادی به کودکان
اگر به کودکان فرصت کاوش در جهان اطراف را بدهیم. هم روزه با مسائل زیادی روبرو می شوند که نیازمند چالش است. مسائلی فیزیکی، ارتباطی، درک نحوه کارکرد که فرصتی فراهم می کند تا مهارت تفکر نقادانه را تجربه و تمرین کنند.
مثلا یک کودک هفت ساله ممکن است با مشاهده عده ای از همکلاسان خود که لباس بچه های دیگر را مسخره می کنند با خود فکر کند: آیا من هم با آن ها هم دست شوم؟ احساس خودم را در مورد کار زشتی که انجام می دهند به آن ها بگویم؟ کاری به آن ها نداشته باشم؟
این مشکل فرصتی برای کودک فراهم تا بنیان تفکر خود را پایه ریزی کند. این تجربه برای رشد ذهنی و شخصیت کودک اهمیت دارد. امروزه تفکر و مهارت تفکر نقادانه برای کودکان ضروری است. کودک با کسب ایم مهارت می تواند در زندگی آتی خود از آن روش ها بهره گیرد.
والدین هر چه بیشتر بتوانند کودک را حمایت کنند و هر چه بیشتر بتوانند تفکر انتقادی را به او ر آموزش بدهند، رشد ذهنی کودک را بیشتر ارتقا داده اند. در اینجا برخی نکات لازم برای آموزش تفکر انتقادی به کودک بیان می شود؛ تا بتواند مسائل خود را حل کند و به رشد عقلی برسد.
کودک طی بازی می آموزد که آیا قاشق را از بالای یک صندلی بلند به زمین بیندازم یا نه؟ دو تا تیله را رها کنم تا ببینم کدام سریع تر می رود و زودتر به هدف می رسد. ببینم اگر گچ را در درون آب بیندازم چطور می شود؟ مواد غذایی مختلف را با هم مخلوط کنم تا ببینم کدام مخلوط خوشمزه تر می شود.
اجازه بدهید کودک برخی اوقات خارج از خانه بازی کند و گاهی هم درون خانه بازی کند. بازی در فضای آزاد فرصتی بی انتها برای آموختن است. تا فعالیت های متنوع انجام دهد و نتیجه هر کدام از آن ها را ببیند. فرایند آزمودن کارکرد فعالیت در ایجاد مهارت تفکر نقادانه برای کودک نقش اساسی دارد.
به جای این که به صورت خودکار پاسخ هر مشکل و مسئله را دراختیار کودک قرار دهید، به او کمک کنید شخصاً مرحله به مرحله جلو برود و با پاسخ به سوال اول خود به دنبال پاسخ سوال دوم خود باشد و الی آخر . به او بگویید: نظر خودت در این مورد چیست؟ فکر می کنی در اینجا چه اتفاقی افتاده؟ در مورد این پاسخ کودک باز خورد نشان بدهید و نظر خود را در مورد درست یا غلط بودن این تفکر بیان کنید. مثلا ممکن است مادری بگوید: جالبه، و علت جالب بودن این نوع تفکر را هم بیان کند. و بپرسد که چگونه این مشکل را حل کردی؟ اطلاعات لازم را چطور تهیه کردی؟
به جای این که به سرعت پاسخ مشکل کودک را بدهید به او کمک کنید با موضوع چالش کند. برای این کار می توانید اطلاعاتی در اختیار کودک قرار دهید. اما به اندازه ای که لازم باشد تلاش کند و به کار انداختن فکر خود جواب مسئله را پیدا کند.
فرصت بدهید که ذهن کودک برای ساختن فرضیه در مورد هر مسئله به کار بیفتد. مثلا بپرسید : چرا این طوری فکر می کنی ؟ خوب به نظر تو بعدا چه می شود؟ اجازه بدهید کودک در مورد مسائل فکر کند . روش های مختلف را سبک و سنگین کند و بهترین راه برای حل مسئله را انتخاب کند. در آن هنگام دلیل کارش را سوال کنید. و او را برای پیدا کردن راه های دیگر تشویق کنید.
والدین می تواند با هدایت و راهنمایی کودک برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد هر موضوع سبب پرورش مهارت تفکر نقادانه در کودک شوند . مثلاً سوال کنید؟ خوب حالا چطوری در مورد این موضوع بیشتر بدانیم؟ چه کسی در مورد این موضوع بیشتر بلد است؟ می توانیم از او بپرسیم؟ یا بهتر است در کامپیوتر بگردیم؟ می خواهی امتحان کنیم؟
البته شکی نیست که گاهی اوقات کودک زمان زیادی ندارد که تنهایی پاسخ یا حل مسئله را بیابد، در این صورت ناگزیر هستیم روش های دیگر در پیش بگیریم و او را در حل مشکل یاری کنیم. کودکان از راه مشاهده دیگران و روش هایی که ان ها به کار می برند نیز بسیار می آموزند. بنابراین سعی کنید هم زمان در مورد مشکل فکر کنید. این کار مهارت های تفکر نقادانه کودک را پرورش می دهد.
نکات مفید و کاربردی در ارتباط با مهارت تفکر نقادانه
- کمک کنید کودکان خود را حل کننده مشکلات تصور کنند و پرسیدن سوال های باز حوزه تفکر خود را گسترش دهند.
- برای بازی کردن کودک در فضای باز شرایط را مهیا کنید
- فراهم آوردن فرصت و شرایط لازم برای بازی
- والدین باید گاهی اوقات نقش هدایت کننده را ایفا کنند، کودک را راهنمایی کنند تا به صورت خلاقانه مشکل را حل و فصل کند. گاهی اوقات هم لازم است اجازه دهیم کودک کمی بیشتر با خود چالش کند و تجارب بیشتری کسب کند. زمان و نحوه بازخورد والدین در ایجاد تفکر نقادانه در کودک تاثیر بسزایی دارد.
- سعی نکنید به سرعت به مسائل کودک پاسخ دهید و فورا مشکل را برای او آسان کنید.
- کمک کنید که کودک فرضیه های خود را بسازد. و فرضیه پردازی را در او تقویت کنید.
- کودک را تشویق کنید راه حل های تازه و متنوع پیدا کند.
- کمک کن کودک برای حل هر مسئله راه حل های جدید هم پیدا کند.
- از انواع بازی فکری که نیازمند تفکر برای حل مسئله است برای سرگرمی کودک استفاده نمایید.
- باید تلاش کنیم تا برای کودکان مدارس ابتدایی تجاربی فراهم کنیم که کودک را به موفقیت های تحصیلی برساند. ارائه اطلاعات کلی در مورد جهان اطراف و پرورش مسئولیت پذیری به همراه احساس همبستگی برای کودک ایجاد شود تا کودک بتواند از این آموخته ها در همه مراحل زندگی استفاده کند.