اهمیت جرأت ورزی و آموزش جرأت ورزی به کودکان

جرأت ورزی یکی از مؤلفه‌های روابط اجتماعی کودکان است و ضروری است که والدین و معلمان مؤلفه‌های روابط اجتماعی را در هر سن به کودک بیاموزند. ابراز وجود یا جرأت ورزی بدین معنی است که فرد بتواند از حق و عقیده خود بدون تجاوز به حق و عقیده دیگران، حمایت کند.

کودکانی که نمی‌توانند خواسته‌هایشان را بیان کنند، مستعد افسردگی هستند. آنها وقتی احساس طرد شدن یا ناراحتی و عصبانیت کنند، به جای بیان حرف‌هایشان، کناره‌گیری یا پرخاشگری می‌کنند. جرأت ورزی راهی مؤثر بین کناره‌گیری و پرخاشگری است. تلاش عمده مدارس در ایجاد رفتار كلیشه‌ای و محدود و همچنین تمایل والدین برای فراهم کردن زندگی راحت و آسوده، زمینه جرأت ورزی را از بین می‌برد یا كاهش می‌دهد. جرأت ورزی امكان خروج از كلیشه‌ها و پویایی و نوآوری در زندگی را فراهم می‌كند. برنامه آموزش جرأت‌ورزى در مدارس بدین منظور طرح‌ریزی می‌شــود که عقاید و رفتارهای جرأت‌مندانه افراد را بهبود بخشــد؛ به طــوری كــه آنها بتوانند با دیــدی بهتر به خود بنگرنــد، به «خوداعتمادی» برسند، عواطف و تفكرات فردی خود را به طور مناسب نشان دهنــد و در نتیجه روابط میان‌فردی مؤثرتری با دیگران برقرار كنند.

تعریف جرأت ورزی چیست؟

جرأت ورزی یعنی دفاع از خود و حقوق خود و بیان افکار و احساسات خویش یه طئر مستقیم صادقانه و مناسب انجام می شود. افراد جرأت ورز برای خود و دیگران احترام قائل هستند. جرأت ورزی و پرخاشگری از یکدیگر متمایزند. پرخاشگر بودن به معنی دفاع ازحقوق خود به شیوه ای خصمانه که فرد سعی می کند نیازها و خواسته های خود را از طریق غالب شدن توهین و تحقیر دیگری برآورده کند که در این میان برای حقوق و خواسته دیگران ارزش قائل نیست.

هدف های رفتار جرأت ورزی چیست؟

در مهارت جرأت ورزی هدف تغییر خود فرد است نه تغییر در دیگران تا بتوان تا بتوان خواسته و نیاز و افکار و احساسات خود را بیان کند وز از آسیب احنمالی در امان بماند بدین معنا که گاه ممکن است فرد علارغم  استفاده از رفتار جرأت مندانه به خواسته خود نرسد و از اینکه جواب منفی داده شود وناامیدنشه و درخواست جرأت مندانه خود را از شخص دیگری می نماید نا به حل مشکل دست یابد.

آموزش جرأت ورزی

آموزش جرأت‌ورزى تكنیكی اســت كــه از طریق آن افراد می‌آموزند چگونه آرام باشند و در موقعیت‌های متفاوت اجتماعی به طور مناسب و خوشایند ارتباط برقرار كنند. آموزش مهارت‌های جرأت‌ورزی برای کودکان به‌خصوص در سن مدرسه که روابط اجتماعی‌شان گسترش پیدا می‌کند، ضروری است و کودک در خانه و مدرسه باید از این آموزش‌ها بهره‌مند شود. جرأت‌ورزی یک شیوه مداخله‌ای است که به منظور بهبود روابط اجتماعی و نیز درمان اختلال‌های اضطرابی و ترس مورد استفاده قرار می‌گیرد. آموزش مهارت‌های جرأت‌ورزی بر شادکامی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان نیز مؤثر است. مهارت‌های جرأت‌ورزی مهارت‌های اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد و در دوره بلوغ از طریق پیشگیری از رفتارهای پرخطر، اعتیاد و سیگار مؤثر است.

دو نوع رفتار اشتباهی که معمولاً کودکان در روابط خود نشان می‌دهند، رفتارهای منفعلانه و پرخاشگرانه هستند. خصوصیات این رفتارها عبارتند از:

رفتار منفعلانه:

با کیفیت کاملاً مطیعانه فرد مشخص می‌شود. اشخاص منفعل نوعاً از تعارض و طرد اجتمـاعی می‌ترسند. آنها مکرراً بر این باورند که اگر شما به اندازه کافی با شخصی که پرخاشگرانه رفتـار می‌کند، به خوبی رفتار کنید، شخص پرخاشگر بالاخره درمی‌یابد که شما چقدر خوب هـستید و دسـت از رفتـارپرخاشگرانه برمی‌دارد .

نشانه‌های رفتار منفعلانه:

این افراد به تمام درخواست‌های دیگران عمل می‌کنند. هیچ عملی برای احقاق حق خود انجام نمی‌دهند. وقتی چیزی یا کسی اذیتشان می‌کند، ساکت می مانند. زیاد معذرت‌خواهی می‌کنند.

پیامدهای رفتار منفعلانه:

افراد منفعل از تعارض اجتناب می‌کنند. اغلب دیگران را خشنود می‌کنند. عزت نفس خود را از دست می دهند و یک حس فزاینده خشم و آسیب را در خود به وجود می‌آورند.

 رفتار پرخاشگرانه:

افراد پرخاشگر تسلط بر دیگران را از طریق تجلی کلامی یا فیزیکی قدرت به دست می‌آورند.

نشانه‌های رفتار پرخاشگرانه:

آنها پیش‌بینی می‌کنند که مورد حمله واقع می‌شوند و واکنش پرخاشگرانه نشان می‌دهند. آنها در آغاز قاطع نیستند. خشمشان جمع می‌شود تا اینکه منفجر می‌شوند. (رحیمیان بوگر، ۱۳۸۳)

با آموزش جرأت‌ورزی می‌توانیم به کودکان رفتار قاطعانه را آموزش دهیم. در این نوع رفتار به کودک می‌آموزیم که بدون اینکه حقوق دیگران را پایمال کند، از حقوق خود با رفتار مناسب و بدون پرخاشگری دفاع کند.

هر یک از ما حق دارد که به یک درخواست «نه» بگوید، دیگران را از تقاضاهای زیاد در مورد خود متوقف کند، از دیگران بخواهد تا نقطه‌نظرهایش را بشنوند و اشتباهاتی را که مرتکب شده‌اند، تصحیح کنند. کودک باید به خاطر داشته باشد که دیگران نیز حق دارند با قاطعیت خواسـته‌هـا و نیازهـا، عقایـد و احساساتشان را بروز دهند.

با روش‌های قصه‌گویی، ایفای نقش، بازی و مذاکره متناسب با سن کودک می‌توانیم رفتار قاطعانه را که منجر به جرأت‌ورزی می‌شود، به کودکان آموزش دهیم. باید از کودکان بخواهیم احساساتشان را بیان کنند. با این روش، هم احساس ناراحتی‌شان را نشان داده‌اند و هم طرف مقابل را سرزنش نکرده‌اند.

اگر فرزندتان خیلی خجالتی یا عجول است، موقعیت‌های واقعی که برایش اتفاق افتاده را به صورت بازی یا ایفای نقش تمرین کنید. از او بخواهید خواسته‌های دست‌یافتنی خود را بیان کند و آن را به زبان بیاورد. در عین حال به خواسته‌های طرف مقابل گوش کند و عاقلانه برای رسیدن به توافق تلاش کند. می‌توانیم به کودک رد قاطعانه، نه گفتن، دلیل آوردن، پیشــنهاد دادن، عوض كردن موضوع مورد بحث، استفاده از شوخی، اســتفاده از لحن صحبت رسا، روشــن و محكم و استفاده از تماس چشمی را بیاموزیم. (میرخانی، ۱۳۹۳)

باید بدانیم که به وسیله آموزش‌های رفتاری می‌توانیم رفتارهای کودک را از پرخشگری و انفعال به قاطعیت تبدیل کنیم. باید توجه داشته باشیم که نوع روش انتخابی متناسب با سن کودک باشد.

بازی های رقابتی برای کودکانی که جرأت ورزی ندارند مفید بوده و خواندن مطالب و داستان هایی که مضمون آن ها قلدری می باشد برای این کودکان مناسب می باشد.