مشکلات خواندن در کودکان

مشکلات خواندن از جمله اختلالات رایج در بین کودکان است. اختلال خواندن یکی از انواع اختلالات یادگیری است که عموماً مشکلاتی در املا و حتی در نوشتن نیز ایجاد می‌کند. اختلال در خواندن موجب افت عملکرد تحصیلی و در برخی موارد کاهش اعتماد به نفس کودکان می‌شود.

اختلال خواندن اصطلاحی گسترده و نوعی اختلال یادگیری است که شامل ضعف در موارد زیر است:

ـ نقایص روانی کلامی

ـ توانایی دقت در خواندن

ـ صحبت کردن

ـ هجی کردن

کودکان با اختلال خواندن در زمینه‌های زیر مشکل دارند:

ـ بازشناسی حروف و کلمات

ـ درک و فهم کلمات و نقشه‌ها

ـ سرعت و روانی خواندن

ـ مهارت‌های عمومی در واژگان

هر گونه اختلال در این حوزه‌ها باعث مشکلاتی در خواندن می‌شود. در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری، مشکلات خواندن بیش از مشکلات در حوزه‌های نوشتن و ریاضی است (شویتز و شویتز، ۲۰۰۳).

Reading problems in children

ویژگی‌های کودکان با مشکلات خواندن

بر اساس برخی پژوهش‌ها، اختلال خواندن در پسران سه تا چهار برابر دختران است. کودکان با اختلال یادگیری، تمایل به خواندن ندارند، دامنه توجه آنها کوتاه است، در تمرکز مشکل دارند، معمولاً در مدرسه افت تحصیلی دارند، احساس ناامیدی، بی‌لیاقتی و کم‌جرأتی می‌کنند، در خواندن شفاهی و کلامی تردید می‌کنند و گاهی دچار لکنت می‌شوند، هنگام خواندن سرشان را تکان می‌دهند، کلمه به کلمه می‌خوانند، به زحمت و با صداي کشیده و لحن یکنواخت می‌خوانند، به نقطه‌گذاری توجه ندارند و از توجه به معنی لغت غافلند، واژه‌ها را غیرمرتبط با محتوا و غیرمرتبط با عناصر آوایی حدس می‌زنند، کلماتی را که تازه خوانده‌اند جابجا یا تکرار می‌کنند، حافظه دیداری و شنیداری ضعیفی دارند، فاقد تمییز و تشخیص کافی شنیداری هستند، محیط خانوادگی برای موفقیت در مدرسه به آنان فشار می‌آورد یا اینکه نگرش منفی افراطی به عملکرد مدرسه دارند، رشد اجتماعی کافی ندارند و در مدرسه سازگاری شخصی مناسبی بروز نمی‌دهند (همیل، ۲۰۰۲).

 انواع اختلال خواندن

مشکلات خواندن در کودکان با اختلال یادگیری بر سه نوع است:

ـ مشکلات خواندن پایه که شامل دشواری در درک روابط بین صداها، حروف و کلمات می‌شود.

ـ مشکلات روانی خواندن که شامل خواندن با سرعت مناسب و دقیق خواندن و طرز بیان درست می‌شود.

ـ مشکلات درک خواندن که نوعی ناتوانی در فهم معنی کلمات و عبارات است (شویتز، ۲۰۱۰).

مشکلات اختصاصی خواندن

اشکال در تلفظ حروف، زیرلبی و بسیار آهسته خواندن، اشکال در ترکیب صداها و ساختن کلمه، تکرار یک حرف یا بخش در کلمه، فراموش کردن صدای حروف، اشکال در تشخیص دیداری کلماتی که ظاهر مشابه دارند، حذف برخی از کلمات، تغییر افعال در جمله به میل خویش، حدس زدن یک کلمه به کمک کلمات قبل و بعد بدون خواندن آن کلمه، خواندن کل کلمه بدون توانایی تشخیص حروف آن، تغییر توالی حروف و کلمات، معکوس کردن کلمه، دوتایی دیدن کلمات، مکث و توقف زیاد بین تلفظ کلمات، خواندن با سرعت بسیار کُند، خواندن بسیار تند اما دقت بسیار کم و در نتیجه حذف بسیاری از کلمات، خواندن کلمات یک جمله بدون نظم و ترتیب کلمات، اضافه کردن حرف ربط بین کلمه‌ها، گم کردن کلمات در یک سطر، عدم رعایت نشانه‌ها مثل نقطه، کاما و امثال آن، توجه به خواندن کلمه و عدم توجه به معنای آن، عدم فهم معنای کلمه، عبارت یا جمله، توجه به خواندن جمله و عدم توجه به ارتباط واژه‌ها و معنای جمله، فهمیدن محتوای متن اما ناتوانی در پاسخ به پرسش‌ها (دانکن و همکاران، ۲۰۰۱ و ولاچوز، ۲۰۰۳).

مشکلات غیراختصاصی خواندن

وجود افسردگی و اضطراب در کودک، پرخاشگری، بیش‌فعالی، فقدان توجه و تمرکز کافی، بیقراری و فقدان انگیزه کافی، وابستگی به والدین، اختلالات گویایی، نقص در هماهنگی عمومی بدن، فقدان اعتماد به نفس، اضطراب جدایی و دید منفی به معلم و مدرسه (کرننبرگ و همکاران، ۲۰۰۵).

 روش‌های درمانی اختلال خواندن

برخی از روش‌های درمانی و کاهش مشکلات خواندن کودکان علاوه بر معلمان و مربیان از طریق والدین نیز قابل اجرا است. والدین با آگاهی از این روش‌ها می‌توانند تا حد زیادی به کاهش مشکلات خواندن کودکان خود کمک کرده یا پس از درمان بالینی به حذف قطعی و مستمر این مشکلات در کودکان اقدام کنند. برخی از مهم‌ترین این راهکارهای درمانی شامل موارد زیر است:

آموزش روشن برای آگاهی از واج و صداشناسی

مطالعات بسیاری در درمان مشکلات خواندن دانش‌آموزان انجام شده است. نتایج این مطالعات نشان داده‌اند روش‌هایی که برای شناسایی حروف و آگاهی از واج آموزش روشنی فراهم کرده‌اند، در کمک به کودکان با مشکل خواندن مؤثر بوده‌اند (سازمان ملی سلامت و رشد انسان، ۲۰۰۰). این روش از طریق نوشتن واج‌ها در کارت برگ‌ها و تمرین و تکرار آن توسط کودک به همراهی والدین قابل اجرا است.

آموزش کل زبان

رویکرد مربوط به آموزش کل زبان، بر این اساس طراحی شده است که علاقه کودک به خواندن را افزایش دهد. در این روش به کودک اجازه داده می‌شود تا مطالب خواندنی مورد علاقه خود را انتخاب کند و از نشانه‌های بافت و تصویرها بهره بگیرد تا معنای داستان‌هایی را که می‌خواند، تعبیر کند.

آموزش کل واژه

در آموزش کل واژه، معلمان (یا والدین)، کودکان را تشویق می‌کنند تا به جای آنکه واژه‌ها را به واج‌ها تقسیم کنند، آنها را به صورت کل، پردازش کنند. در آغاز کودکان می‌آموزند تعداد محدودی واژه رایج را به محض دیدن، شناسایی کنند.  بعد وقتی معلم (یا والدین) واژه‌های جدید را در طول خواندن معرفی می‌کند، واژه‌خوانی دانش‌آموزان گسترش می‌یابد (لیم، ۲۰۰۱).

برای انجام هر یک از روش‌های مطرح شده می‌توان  در خانه زمانی را اختصاص داد و در قالب انواع بازی و سرگرمی آنها را اجرا کرد.

توصیههای لازم برای اولیا

ـ به کمک متخصص از سلامتی چشم و گوش کودک مطمئن شوید.

ـ برای فعالیت‌های خواندن و درک مطلب فضای آرام و بدون تشنج را در خانه فراهم کنید.

ـ کودک را تشویق کنید درباره خودش، خاطرات مدرسه و چیزهای مورد علاقه‌اش صحبت کند.

ـ از کتاب‌های با خطوط چاپی درشت و دارای فواصل زیاد بین خطوط استفاده کنید.

ـ از کتاب همراه با نوار ضبط استفاده کنید.

ـ در منزل کتاب یا روزنامه بخوانید و سعی کنید فرزندتان علاقه شما را در خواندن ببیند.

ـ مطالب درسی را به واحدهای کوچک تقسیم کنید.

ـ با مدیر و معلم کودک ارتباط مهرآمیزی برقرار کنید.

ـ وضع کودکتان را در مدرسه جویا شوید.

ـ پیشرفت کودک را بدون اینکه مکرراً از او سؤال کنید، پیگیری کنید (هارم و سیدنبرک، ۲۰۰۴).

امتیاز دهید
مطالب مرتبط
نظر دهید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.