تقویت مهارت همدلی
پس زبان گفتگو خود دیگر است همدلی از هم زبانی بهتر است
تحولات سریع اجتماعی و تغییر سبک زندگی امروزی، از یک سو، سبب تسهیل شرایط زندگی شده و از سوی دیگر سلامت و بهداشت روانی انسان ها را تهدید می‌کند به گونه ای که بسیاری از افراد در مواجهه با مسائل و مشکلات روزمره، آسیب‌پذیر می باشند. در دوره‌ی کودکی تعارض ها جلوه های چندانی ندارند، اما با افزایش سن و هنگام مواجهه با دشواری های سنین نوجوانی، کشمکش های درونی و محیطی بیشتر تظاهر پیدا می کنند، بنابراین به کارگیری روش های رویارویی مؤثر و کارآمد در غلبه بر مشکلات می تواند در حفظ سلامت فرد نقش مؤثری داشته باشد. یکی از این شیوه های مؤثر، استفاده از مهارت همدلی با دیگران است.
همدلی یک فعالیت داوطلبانه حمایتی است که به فرد مقابل کمک می‌کند تا مراحل بحرانی را به خوبی پشت سر گذارد. در این مهارت فرد قادر است ضمن درک متقابل از موقعیت شخصی که با بحران مواجه شده، ظرفیت رشد اجتماعی و معنوی خود را نیز ارتقاء دهد زیرا گاه بحران های مختلف زندگی مانند: مشکلات اقتصادی، خانوادگی، عاطفی و … به صورتی ناگهانی و پیش‌بینی نشده در زندگی پیش می آیند و عملکرد حمایتی ما در قالب همدلی با دیگران می تواند دست ما را نیز در آینده بگیرد.
تعریف همدلی
همدلی یعنی این که فرد بتواند مسایل دیگران را حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد درک کند و برای نظریات و احساسات آنها ارزش و احترام قائل شود.
تفاوت همدردی، دلسوزی و همدلی
وقتی دل ما به حال کسی می‌سوزد، نسبت به احساسات او همدردی می‌کنیم ولی بایستی توجه داشت که دلسوزی و ترحم به دیگران همدلی محسوب نمی شود. همدلی حتی به معنای تأیید کردن طرف مقابل و هم عقیده بودن (یکدلی) با او نیز نمی باشد.
اثرات همدلی
بهره‌مندی فرد از مهارت همدلی در تعاملات آثار بسیاری دارد که از جمله آنها می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- منجر به جلب اعتماد مقابل در روابط طرفین می‌گردد.
- زمینه اصلاح شناخت، احساس و رفتار در فرد می‌شود.
- زمینه شناخت بهتر و بیشتر از دیگران را فراهم میآورد.
- زمینه ساز مهارت حل مسئله و تصمیم گیری صحیح و سنجیده می شود.
- قدرت ابراز وجود و رشد اجتماعی را تقویت می‌کند.
- در تحکیم روابط همسران و دیگر اعضای خانواده نقش مهمی دارد.
- خودآگاهی و مدیریت هیجان را در فرد ارتقاء می بخشد.
- اعتماد به نفس و عزت نفس را تقویت می‌کند.
- فرد را از تنهایی نجات می‌دهد.
- از بسیاری از تعارضات و سوء تفاهم ها پیشگیری می‌کند.
- امنیت روانی و آسایش خاطر را تقویت می‌کند.
- میل به شرکت در فعالیت های گروهی را افزایش می‌دهد.
- بیان احساسات خود و درک احساسات دیگران را آسان تر می‌کند.
شرایط همدلی
مهارت گوش کردن توأم با همدلی
برای گوش کردن توام با همدلی ابتدا بهتر است احساس طرف مقابل را از لابلای صحبت‌هایش درک کنیم، سپس به علت به وجود آمدن آن احساس توجه نماییم. آن گاه باز خورد متناسب با احساساتش را به گوینده انعکاس دهیم.
در این نوع گوش کردن بهتر است که بیان همدلانه‌ی ما با حالت عاطفی طرف مقابل متناسب باشد. کلام گرم و مناسب بسیار مطلوب تر از لحن خشک و سرد است. نکته مهم آن است که بدانیم همدلی تأیید یا تکذیب رفتار نیست. ما با بیان همدلانه خود فقط طرف مقابل را می‌فهمیم و این فهم و درک خود را به وی نشان می‌دهیم.
مثال:
گوینده: اصلاً توقع نداشتم که با من چنین رفتاری شود.
گوش کردن توأم با همدلی: به نظر می‌رسد رفتار آنها (علت) تو را خیلی ناراحت (احساس) کرده است.
نکات مهم در گوش کردن توأم با همدلی
1- با نگاهمان تماس مداوم برقرار کنیم.
2- کمی به جلو متمایل شویم.
3- گوینده را با تصدیق یا بازسازی سخنانش همراهی کنیم.
4- به بازگویی گفتار یعنی این که آن چه را می‌پنداریم طرف مقابلمان گفته است، به بیان خودمان در ذهنمان تکرار کنیم. این روش مانع اوج گیری عصبانیت‌ها و برداشت‌های غلط می‌شود و همچنین منجر به سهولت یادآوری مطالب و اصلاح و تعبیرهای نابجا خواهد شد. بازسازی جملات فرد مقابل می‌تواند به شکل‌های زیر شروع شود: «چیزی که من از شما می‌شنوم این است که . . . ». به عبارت دیگر. . . »، «آنچه اتفاق افتاده این بود که. . . »
5- با طرح سؤال از او درباره‌ی گفته‌هایش توضیح بخواهیم. زیرا به ما کمک می‌کند تا به گوش کردن مان جهت بدهیم و چیزی بیش از مشتی کلیات مبهم درک کنیم و این پیام را در بردارد: «مشتاقم تا منظور شما را بفهمم».
6- تلاش کنیم تا توجه مان منحرف نشود.
7- حتی اگر عصبانی یا آزرده هستیم، خود را موظف کنیم که آن چه را گفته شده است بفهمیم و درک کنیم.
8- از تکنیک بازخورد دادن استفاده کنیم. سه قانون مهم درباره بازخورد دادن وجود دارد. بازخورد باید فوری، صادقانه و حمایت گرانه باشد.
9- فوری یعنی این که بلافاصله پس از فهم کامل محتوای ارتباط (یعنی پس از بازگویی کردن و توضیح خواستن) باشد.
10- صادقانه یعنی این که باید احساس واقعی خود را بروز دهیم.
11- حمایت گرانه یعنی می‌توانیم مهربان باشیم و آن چه را که لازم است، بی‌آنکه طرف مقابل را بیازارید یا حالت دفاعی را در او برانگیزید، برایش مطرح کنیم.
نکته‌ها
1- استفاده از تکنیک گوش کردن فعال: هنگامی که دیگری صحبت می‌کند از روش گوش دادن فعال به منظور درک کردن یا دلداری دادن به او به روشی که توضیح داده شده، استفاده کنیم.
2- پرهیز از موانع ارتباط مؤثر: هنگام گوش کردن به صحبت های طرف مقابل از نصیحت کردن، دستور دادن سرزنش کردن، مجادله کردن، پیشداوری کردن، رؤیا پردازی، حق به جانب بودن و . . . پرهیز کنیم.
3- برقراری روابط صمیمانه: با برقراری روابط صمیمانه، به خصوص در محیط خانواده، می‌توان از روابط عاطفی گرم، و حس همدلی بیشتری بهره مند شویم.
4- عدم ارائه راه حل در همدلی: در فرآیند همدلی، هدف طرف مقابل این است که فقط ناراحتی خود را با کسی در میان گذارد و از جانب او درک شود. از این رو نباید راه حل به او ارائه شود.
5- در نظر گرفتن مشکل: مشکلات دیگران را نه خیلی کوچک و بی اهمیت و نه بسیار بزرگ و حل ناشدنی جلوه ندهیم.
6- انتقال تجارب مشترک: با بیان تجارب مشترک در مشکل یکسان، می توان در درک احساسات همدلانه دیگران موفق تر باشیم.
7- جابه جایی نقش ها: یکی از روش هایی که حس همدلی را به خصوص در محیط خانوادگی افزایش می‌دهد و منجر به درک بهتری از وظایف و تکالیف محوله می گردد، این است که اعضای خانواده خود را به جای فرد دیگری از خانواده گذاشته و از دید او به مسایل نگاه کند. این امر مانع انتقادهای بی جا و ایراد گرفتن از یکدیگر می شود.
8- تشویق رفتارهای همدلانه: تشویق رفتارهای همدلانه از سوی بزرگترها می‌تواند زمینۀ بروز این گونه رفتار را در کودکان، نوجوانان و جوانان ایجاد نماید.
9- الگوی همدلی: رفتار همدلی به صورت بالقوه و ذاتی در همه وجود دارد و خانه و مدرسه محیط مناسبی برای رشد و تقویت آن است. از این رو رفتار توأم با همدلی در والدین می‌تواند بهترین الگو برای فرزندان باشد.
10- پیشگیری از آسیب‌ها: با تقویت حس همدلی مانع رشد کینه جویی، انتقام، شرارت و آسیب رسانی به دیگران می‌شویم.
توصیه های دیگر
تظاهر به همدلی نکنیم به احساسات دیگران لطمه نزنیم چون همدلی بر پایه‌ی خود آگاهی است، هر چه بیشتر نسبت به احساسات خودمان آگاهی داشته باشیم، بهتر می‌توانیم احساسات دیگران را درک کنیم.
در ارتباط با دیگران به آنان فرصت دهیم: به دیگران فرصت دهیم تا احساسات خود را به راحتی بیان کنند.
در زمان همدلی به حالات چهره و حرکات زبان بدن طرف مقابل توجه کنیم.
متوجه باشیم که همدلی از سوی دوستان دارای حد و اندازه‌ای است، افراط در آن امکان ایجاد زمینه سوءاستفاده را فراهم میآورد.
درهمدلی با دیگران از مقایسه کردن خودداری کنیم، چون ممکن است به احساسات پر امید آنان لطمه وارد شود.
دیگران را مقصر ندانیم و سرزنش نکنیم، برای مثال، تقصیر خودت است همیشه از این نوع مشکل ها داری و … )
در همدلی برای طرف مقابل دلسوزی یا ترحم نکنیم. برای مثال (نگوییم وای بیچاره! تو چقدر مصیبت کشیدی … و یا فکر نمی‌کردم چنین مشکل بزرگی داشته باشی … )