دانش پیرامون رشد انسان اطلاعات زیادی را از او در اختیار پژوهشگران، والدین، پزشکان، مربیان و… می‌گذارد. پژوهش‌ها و مطالعات زیادی صورت گرفته تا روانشناسان اطلاعات نسبی از وضعیت رشدی انسان در همه دوره‌های زندگی به دست آورند.در جریان مطالعات رشدی، دانشمندان روانشناسی به چک لیست رشدی دست یافته‌اند که با مراجعه به آنها می‌توانند دریابند که کودک با توجه به شرایط سنی و محیطی‌اش، اکنون در کدام مرحله رشدی قرار دارد و اینکه آیا دوران حساس هر مرحله را به خوبی طی کرده یا با موانعی روبرو است. متخصصان با اتکا به این دانش می‌توانند مسائل ذهنی، جسمی و اجتماعی کودک را به موقع تشخیص داده و راهکارهای مناسب را به موقع به کار گیرند. از طرفی این دانش صرفاً در اختیار متخصصان نیست و والدین نیز امروزه می‌بایست نسبت به مؤلفه‌های رشدی نوزادان شان حساس باشند و به موارد هشداردهنده توجه کرده و در صورت لزوم به موقع به متخصص مربوطه مراجعه کنند.

چک لیست رشدی نوزادان یک تا سه ماهه

در سه ماهه اول

بیشتر حرفه‌ای‌ها وقتی می‌خواهند کودکی را ارزیابی کنند، به چک لیست رشدی کودک توجه می‌کنند تا دریابند او به مهارت‌های مهم زندگی‌اش رسیده یا خیر؛ مثل نخستین لبخند، خزیدن، راه رفتن، نخستین لغات و… آنها از روی این چک لیست رشدی است که متوجه می‌شوند کودک رشد معمول دارد یا نیازمند بررسی‌های بیشتر و حتی درمان‌های به‌موقع است. بنابراین آنها با دقت نظر خاصی هر دوره سنی را دسته‌بندی می‌کنند تا به ارزیابی‌های دقیق‌تر رشد کودک برسند.

آنها دسته‌بندی‌هایی را به لحاظ مسائل جسمانی، ذهنی، گفتاری و شنیداری، اجتماعی، دیداری و نیز در صورت لزوم مواردی را برای هشدار در هر مرحله رشدی ارائه می‌دهند.

جسمانی

وضعیت جسمانی نوزادان در سه ماهه اول بعد از تولد بدین ترتیب است:

ـ قادر است با پا ضربه شدید بزند.

ـ در سه ماهگی قادر است سرش را تا ۴۵ درجه وقتی که روی شکم دراز کشیده است، بالا بیاورد.

ـ در هنگام تولد کودک نمی‌تواند گردنش را صاف نگه دارد. در سه ماهگی قادر است سرش را بلند کرده و چند ثانیه نگه دارد.

ـ قادر است دست‌ها را باز کرده و مشت کند.

ـ قادر است جغجغه را به طور مختصر بگیرد.

ـ در حالت نشسته کمرش خم شده و گردنش پایین می‌آید.

ذهنی

ـ والدینش را می‌شناسد و به آنچه می‌بیند، واکنش نشان می‌دهد.

ـ اگر خواسته‌اش اجابت نشود، سر و صدا می‌کند.

ـ در ابتدای تولد به تصاویر با کنتراست بالا توجه نشان می‌دهد اما در سه ماهگی به جزئیات توجه کرده و تصاویر با کنتراست پایین را دوست دارد.

ـ بیشتر همکاری می‌کند.

ـ با دست و پاهایش بازی می‌کند.

ـ محرک‌های اجتماعی را ترجیح می‌دهد و هنگامی که با او صحبت می‌کنید، کمی حرکات لب و زبان نشان می‌دهد.

شنیدن و زبان

ـ کودک تازه متولد شده با صدای ناگهانی از جا می‌پرد.

ـ وقتی گرسنه است، با صدای بلند گریه می‌کند.

ـ حدود ۶ هفتگی شروع به غان و غون می‌کند.

ـ وقتی ناراحت و آزرده است، گریه می‌کند.

ـ در سه ماهگی به صدای قدم زدن و صدای همراه با تصاویر، هیجان نشان می‌دهد.

ـ در مواقع لذت شروع به خنده با صدای بلند و جیغ می‌کند.

رفتار اجتماعی

ـ کودک وقتی برایش سوت زده می‌شود یا بغل گرفته می‌شود، گریه کردنش را متوقف می‌کند.

ـ بزرگ‌ترهای آشنا را می‌شناسد و در پاسخ به حرکات آنان لبخند می‌زند.

ـ در سه ماهگی شروع به واکنش در موقعیت‌های آشنا می‌کند.

ـ شروع به لذت بردن از موقعیت‌ها می‌کند.

ـ لبخندش اجتماعی‌تر می‌شود.

ـ هنگامی که با او حرف می‌زنید، تماس چشمی برقرار می‌کند.

ـ وقتی کف دستش را لمس می‌کنید، انگشت شما را می‌گیرد. (بازتاب گرفتن یا چنگ زدن)

خود مراقبتی

ـ هنگام عوض کردن لباس و حمام کردن منفعل است اما به تدریج آگاه‌تر شده و واکنش بیشتری نشان می‌دهد.

موارد هشداردهنده

اگر موارد ذیل را در روند ۱ تا ۳ ماهگی رشد نوزادان تان ملاحظه کردید، حتماً به متخصص اطفال مراجعه کنید.

ـ به صدا پاسخ نشان نمی‌دهد.

ـ مشکلات در شیر خوردن و تنفس دارد.

ـ به شما نگاه نمی‌کند.

ـ بیشتر از سه هفته مداوم گریه می‌کند.

ـ هر دو دست و پایش را با هم نمی‌تواند تکان دهد.

ـ اشیاء یا انگشتان را نمی‌تواند بگیرد.

ـ به نظر می‌رسد چیزهای سیاه و سفید را نمی‌بیند.

به  طور کلی والدین می‌بایست به مراحل رشدی کودک واقف باشند. وجود چک لیست رشدی برای بررسی رشد کودکان به والدین این امکان را می‌دهد که رشد چندبعدی کودک را تحت نظر بگیرند و او را از نظر رشد جسمانی و حرکتی، رشد شناختی و مهارت‌های زبانی، رشد اجتماعی و رشد خودمراقبتی  مورد بررسی قرار دهند.