EMDR تراپی چیست؟ همه چیز درباره ی درمان با EMDR

حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد یا E.M.D.R یک تکنیک روانشناسی است که برای درمان برخی پریشانی ها و مشکلات روانی به کار می رود. اما ای ام دی آر چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟

موسساتی نظیر سازمان بهداشت جهانی (WHO) و موسسه بهداشت روانی آمریکا (APA) این درمان را یک درمان بی خطر و موثر در مشکلاتی نظیر اختلال پس از سانحه (PTSD) معرفی کرده اند.

در این مقاله، به مزایای EMDR می پردازیم و تحقیقات علمی در این زمینه را بررسی می کنیم.

EMDR چیست؟

فرانسیس شاپیرو، روانشناس آمریکایی در اواخر دهه 80 میلادی اقدام به توسعه ی روشی درمانی کرد که به درمان EMDR معروف شد.

پزشکان در ابتدا از آن برای آسیب های حافظه ای استفاده می کردند، اما امروزه این درمان در حوزه های مختلفی کاربرد پیدا کرده است. برخی از حوزه های کاربرد EMDR عبارت اند از:

• فوبیا
• PTSD یا اختلال پس از سانحه
• اضطراب
• درد مزمن
• افسردگی

درمان به وسیله ی ای ام دی آر شامل هشت مرحله است. در طول درمان، افراد همزمان با حرکت دادن مردمک چشم ها، خاطرات آسیب زا را یادآوری می کنند.

هدف این کار این است که بستری برای شخص ایجاد کنیم که خاطرات آسیب زا و ناخوشایند را در ذهن خود پردازش کند و آن ها را به خاطراتی معمولی تبدیل کند. نظریه علمی پشت این قضیه این است که به خاطر آوردن وقایع ناراحت کننده، هنگامی که حواس فرد به جای دیگری پرت هست کمتر برای او آزار دهنده می باشد. و به مرور زمان، این به یادآوری ها باعث می شود که حساسیت فرد کاهش یافته و اثرات خاطره ی آسیب زا برای شخص کاهش پیدا کند.

بین روش درمانی EMDR و روش درمانی CBT یا همان درمان شناختی رفتاری –که هردو برای درمان PTSD استفاده می شوند- یک اشتراک وجود دارد و آن هم یادآوری کردن و تحلیل کردن خاطرات آزار دهنده و تغییر افکار می باشد.

EMDR چطور کار می کند؟

خاطرات آسیب زا باعث ایجاد تغییراتی در ذهن می شوند. این تغییرات، مغز را از تحلیل و پردازش درست اطلاعات منحرف می کنند که باعث می شود اضطراب و افکار مزاحم به سراغ شخص بیایند.

کارشناسان معتقدند که به یاد آوردن وقایع و خاطرات آسیب زا در حین انجام حرکات سریع چشم، به مغز این اجازه را می دهد که این خاطرات را به درستی پردازش کرده و آن ها را در داستان زندگی فرد ادغام کند.

درمان EMDR هشت مرحله دارد که از این قرار است:

مرحله 1: مشاهده و برنامه ریزی برای درمان

در این مرحله، درمانگر پرونده ی مراجع را بررسی می کند و خصوصیاتی نظیر تحمل فرد در تحمل مواجهه با خاطرات آزاردهنده را مورد تحلیل قرار می دهد. سپس بر همین اساس، به برنامه ریزی برای درمان علائم و رفتارهای آزاردهنده در شخص می پردازد.

مرحله 2: آماده سازی

در این مرحله، درمانگر، با برقراری یک رابطه ی مناسب با مراجع و توضیح روش درمانی EMDR به آن ها، سعی می کند زمینه ی اولیه برای شروع درمان را مهیا کند. همچنین درمانگر تکنیک های خودکنترلی را به مراجعه کننده آموزش می دهد که در بتواند در هنگام مقابله با خاطرات آسیب زا از آنها استفاده کند.

مرحله 3: ارزیابی

در این مرحله، درمانگر خاطرات آسیب زایی که باید به آن ها رسیدگی شود را شناسایی می کند. مراجع در این مرحله، تصویری را مرتبط با خاطرات خود انتخاب می کند و احساسات منفی و تغییرات جسمانی هنگام مواجهه با این خاطرات را نیز ثبت می کند. سپس باید یک خاطره ی خوب پیدا کنند که با آن جایگزین کنند.

مرحله 4: حساسیت زدایی

حساسیت زدایی، مرحله ای است که در آن درمانگر، سعی می کند واکنش های آزار دهنده ی جسمی و روانی ای که مراجع هنگام فکر کردن به خاطرات مورد نظر تجربه می کند را کاهش دهد.

واکنش های جسمی می توانند شامل تپش قلب، تعریق یا مشکلات معده باشند.

در این روند، درمانگر با جابجا کردن نگاه مراجع، هنگامی که به خاطرات آسیب زا فکر می کند، حساسیت زدایی را برای او تسهیل می کند.

مرحله 5: نصب

تمرکز این مرحله روی نصب افکار مثبتی است که مراجع در مرحله ی 3 مشخص کرده است.

مرحله 6: اسکن بدن

اسکن بدن یک تکنیک مراقبتی است که در آن، فرد بدن خود را از سر تا انگشتان پا اسکن به صورت ذهنی اسکن می کند تا متوجه تغییرات و واکنش های جسمی در بدن خود شود.

در طول جلسه ی درمانی EMDR، درمانگر این واکنش های جسمی را برای مراحل بعدی مورد هدف قرار می دهد.

مرحله 7: بسته شدن

در پایان هر جلسه، درمانگر با استفاده از تکنیک های خود کنترلی که در مرحله 2 مشاهده شد، وضعیت مراجع را تثبیت می کند.

درمانگر همچنین در این مرحله برای مراجع، چیزهایی که در مدت زمان بین این جلسه تا جلسه بعدی باید انتظار آن را داشته باشد را توضیح می دهد. همچنین از مراجع می خواهد که تجربیات منفی ای که طی این مدت متحمل می شود را یادداشت کند تا در جلسه بعدی آن ها را مورد هدف قرار دهند.

مرحله 8: پایان جلسه EMDR با ارزیابی مجدد

در این مرحله که مرحله پایانی در هر جلسه EMDR به شمار می آید، درمانگر به بررسی تاثیرات این درمان تا کنون می پردازد. همچنین درمانگر و مراجع، اثرات آسیب زای دیگری که ممکن است وجود داشته باشد را برای هدف قرار دادن مشخص می کنند.

فواید درمان EMDR

بیشتر تحقیقاتی که روی درمان EMDR انجام شده است به بررسی تاثیرات و عملکرد این روش روی درمان PTSD یا دیگر علائم مرتبط با تروما پرداخته اند.

تحقیقات نشان داده اند که EMDR همجنین می تواند علائمی که همراه با یک تجربه ی آسیب زا به شخص تحمیل می شود، مانند خودآزاری، استرس و خشم را نیز درمان کند.

با این وجود، درمانگران از این روش برای درمان بسیاری از مشکلات زیر استفاده کرده اند و جواب مناسبی دریافت کرده اند. مشکلاتی مثل:

• اعتیاد
• اضطراب
• بیش فعالی ADHD
• درد مزمن
• افسردگی
• اختلالات اشتها
• حملات هراس یا پانیک
• علائم روانی
• مسائل مربوط به عزت نفس
• داغ شدن پوست بر اثر استرس

البته در بسیاری از این موارد، استفاده از درمان EMDR در کنار درمان های تجویز شده ی دیگر، تاثیر بهتری خواهد گذاشت.

آیا درمان EMDR موثر است؟

طبق تحقیقات موسسه EMDR، در بیش از 30 تحقیق و پژوهش کنترل شده در زمینه ی درمان EMDR، نتیجه نشان دهنده ی موثر بودن این درمان بوده است.

در برخی از این آزمایشات، حدود 90 درصد از کسانی که دچار PTSD بودند، پس از فقط سه جلسه EMDR تراپی، دیگر هیچ علائم PTSD در آنها مشاهده نشد.

در دیگر آزمایشات این موسسه، برای اکثر شرکت کنندگان بعد از حدود 6 الی 12 جلسه، تاثیرات و نتایج بسیار مثبتی از درمان EMDR نشان داده شد.

اکنون موسسات معتبری نظیر WHO و APA و دپارتمان آسیب دیدگان جنگی، این روش درمانی یعنی EMDR را به عنوان یک گزینه مناسب برای درمان PTSD معرفی کرده اند.

در تحقیقی دیگر در سال 2014، که بین 24 آزمایش کنترل شده تصادفی انجام شد که در آن ها از درمان EMDR برای بهبود تروما استفاده می شد، نتایج نشان دهنده ی این بود که روش درمانی EMDR تراپی، برای بهبود تروما حتی از روش CBT نیز موثر تر بوده است.

تحقیقات همچنین نشان می دهند که نتایج استفاده از این روش درمانی کوتاه مدت نبوده و در طول زمان نیز پابرجا خواهد بود. نویسندگان یک تحقیق در سال 2015 گزارش دادند که افرادی که از روش درمانی EMDR برای بهبود افسردگی استفاده کرده بودند نسبت به کسانی که روش های درمانی دیگری داشتند در یک سال بعد از درمان، علائم کمتری از عود یا بازگشت مشکلات افسردگی تجربه کردند.

البته، هنوز تحقیقات گسترده و با جامعه آماری بسیار زیاد در زمینه ی این روش درمانی صورت نگرفته است، اما همین تحقیقات با جامعه آماری کوچکتر، نتایج مثبتی را گزارش داده اند.

اثرات جانبی EMDR تراپی

روانپزشکان و روانشناسان، روش درمانی EMDR را یک روش درمانی کم خطر می دانند. این روش درمانی عوارض جانبی بسیار کمتری نسبت به درمان دارویی برای مشکلاتی مثل افسردگی یا علائم تروما دارد.

همچنین برخلاف روش های درمانی دارویی، در این روش، حتی پس از پایان دوره درمان، اثرات و بهبودی های آن پایدار خواهد ماند.

با این وجود، EMDR و دیگر اشکال روان درمانی ممکن است عوارض جانبی زیر را برای شخص ایجاد کنند. عوارضی مثل:

• افزایش خاطرات پریشان
• احساسات شدید و ناخوشایند در طول جلسات درمانی
• رویاهای واضح
• خاطرات آسیب زای جدید

این عوارض جانبی، البته با ادامه درمان معمولا برطرف می شود. البته اگر این علائم را تجربه کردید، بهتر است به درمانگر خود بگویید تا در جلسات آینده روی آن ها کار کند.

از مرکز درمان EMDR چه چیزهایی باید بپرسیم

مراکز زیادی ممکن است EMDR تراپی را ارائه دهند، اما برای اینکه یک درمان با کیفیت و تخصصی را تجربه کنید، باید چیزهایی را راجب مرکز درمان EMDR بدانید

سوالاتی که باید از درمانگر EMDR بپرسید:

• آیا آموزش مناسب در این زمینه دیده اید؟
• تاکنون روی چند نفر از کسانی که مشکلی مشابه مشکل من داشته اند روش درمانی EMDR را انجام داده اید؟
• تا چه میزان در این درمان ها موفق بوده اید؟
• آیا جدید ترین روش ها و متدهای درمانی EMDR را مطالعه کرده اید؟
• به نظر شما من نیاز به EMDR تراپی دارم؟
• چند جلسه نیاز دارم؟
• در هر جلسه چه اتفاقی خواهد افتاد؟
• آیا اثرات این درمان دائمی خواهد بود؟
• درمان EMDR چه عوارض جانبی ای دارد؟

درمانگران، بیش از 25 سال است که از روش درمانی EMDR برای درمان PTSD و دیگر مشکلات روحی روانی استفاده می کنند. تحقیقات جدیدی در این سالها انجام شده است که نشان دهنده تاثیرگذاری این روش درمانی در کاهش پریشانی، اضطراب و سایر مشکلات مشابه می باشد.

افرادی که می خواهد اطلاعات بیشتری درباره ی EMDR کسب کنند می توانند با متخصصین این زمینه مشورت کنند.

منبع: medicalnewstoday