مراحل رشد زبان در کودکان از بدو تولد
آگاهی والدین از مراحل رشد زبان در کودکان زیر یکسال بسیار اهمیت دارد. کودکان در سال اول زندگی مهارت‌های بیانی پایه‌ای دارند که تحریک و تقویت آنها در رشد گفتار و مهارت گفتگوی کودکان در مراحل و سنین بعدی بسیار تعیین کننده است.
در این مقاله به بررسی و تبیین ویژگی‌ها و توانایی‌های بیانی کودکان در دوره بین تولد تا یک سالگی می‌پردازیم.
توانایی‌ها، خصوصیات و مراحل رشد زبان در کودکان زیر یکسال
رشد زبان در کودکان از تولد تا 28 روزگی
- واکنش به صداي بلند به صورت چشمک زدن، حرکت دادن قسمتی از بدن و متوقف کردن یک حرکت یا حالت یکه خوردن است.
- شنیدن بعضی اصوات مانند موزیک را ترجیح می‌دهد.
- سر خود را به سمت صدا بر می‌گرداند.
- گاهی صداهایی غیر از صداي گریه تولید می‌کند.
رشد زبان در کودکان از 1 تا 4 ماهگی
- با شنیدن صداي افراد یا اشیاي محیط واکنش نشان می‌دهد (از جا می‌پرد یا سر خود را به سمت صدا برمی‌گرداند).
- وقتی فرد دیگري با او صحبت می‌کند یا لبخند می‌زند، صداي خاص کودکانه‌اي را تقلید می‌کند.
- قادر به تولید اصوات تک هجایی (مانند آ، اي، او) و تقلید اصوات صداداري که دیگران تولید می‌کنند، می‌باشد.
- با شنیدن یک صدا، منبع تولید صدا را جستجو می‌کند. (سر خود را به سمت صدا برگردانده و به فردي که در حال صحبت کردن است، نگاه می‌کند).
رشد زبان در کودکان از 4 تا 8 ماهگی
- توجه و واکنش مناسبی نسبت به کلمات ساده و خودمانی مانند «مامان» و «بابا» نشان می‌دهد.
- به اسم خود پاسخ می‌دهد. (وقتی او را صدا کنید، سرش را برمی‌گرداند).
- برخی از صداها مانند خنده، نچ نچ یا تق تق که با زبان تولید میشوند یا صداهایی که با لب تولید میشوند را تقلید می‌کند.
- تمام حروف صدادار و تعدادي از حروف بی‌صدا را به زبان می‌آورد.
- هیجان‌هایی مانند لذت خوشی، خشم و رضایت را با صداهاي مختلفی نشان می‌دهد.
- با اسباب بازی‌هایش حرف می‌زند.
- به مرور زمان کودکتان صداهایی قابل تشخیص درمی‌آورد. تکلم او از غان و غون کردن به کلمات ساده مثل سیلاب‌های نامفهوم تغییر می‌کند و استفاده از حروفی مثل ن، م، ب و د را آغاز می‌کند. در زبان فارسی رایج‌ترین کلمات ماما، بابا و دادا هستند.
- به بعضی از درخواست‌هاي ساده پاسخ می‌دهد: مانند باي باي، بیا.
رشد زبان در کودکان از 8 تا 12 ماهگی
- براي آغاز یک رابطه اجتماعی از خود صداهاي گوناگون و نامفهومی تولید می‌کند.
- سر خود را به علامت «نه» یا «بله» تکان می‌دهد.
- از شعرها و سرودهاي ساده لذت می‌برد. با صداي موزیک زمزمه کرده و می‌رقصد.
ممکن است صحبت کردن درباره توانایی گفتاری در این سن عجیب به نظر برسد ولی ارتباط برقرار کردن بخش بزرگی از پیشرفت هوش نوزادتان را تشکیل می‌دهد. برخی از نکات کاربردی در زمینه برخوردهای مناسب والدین جهت تقویت رشد توانایی‌های گفتاری در مراحل رشد زبان در کودکان زیر یکسال به شرح زیر است.
- در چند ماه نخست، او شروع به غان و غون کردن می‌کند و حالت وآهنگ صدایش هم چون بالا و پایین شدن صدا هنگام گفتن یک جمله شکل می‌گیرد. سعی کنید این صداها را برایش تقلید کنید. این ابتدایی‌ترین شکل مکالمه است که در آن شخصی چیزی می‌گوید و دیگری پاسخ می‌دهد.
- در سه، چهار ماه اول زندگی گفتار نوزادتان به صورت گریه است. با رشد نوزاد این نحوه برقراری ارتباط پیچیده‌تر خواهد شد و او می‌آموزد که به منظور برآورده شدن نیازهای متفاوت به طور متفاوتی گریه کند. با پاسخ مستمر به او در هر بار که گریه می‌کند، شما او را تشویق به برقراری ارتباط می‌کنید. شما به او نشان می‌دهید که آنجا هستید تا هر گونه اشکال را برطرف کنید و نیازهایش را برآورده سازید.
- نوزادتان خواهد آموخت که در پاسخ به نیازهای گوناگون به نحوه متفاوت و با صدای متفاوتی گریه کند. در ابتدا ممکن است تشخیص نوع گریه نوزاد دشوار باشد اما با گذشت زمان خواهید توانست گریه گرسنگی، خستگی، درد و ترس او را از هم تشخیص دهید.
- تکلم کودکتان سپس به آرامی پیشرفت می‌کند. او غان و غون می‌کند، آهنگ صدایش را تغییر می‌دهد و حالت صدایش عوض می‌شود، انگار که جمله‌ای را می‌گوید. برخی صداهایش را تقلید کنید و برایش صداهای جدید درآورید تا تکرار کند. این آغاز یک مکالمه است!
- در حدود شش ماهگی کودک تقلید را شروع می‌کند. او سعی می‌کند همان صداهایی که شما درمی‌آورید را تکرار کند. تکرار کلمات روش او برای یادگیری زبان است. شما می‌توانید با تکرار کلماتی که در زبان مادری شما وجود دارد، به این مهارت او کمک کنید.
- در حدود نه ماهگی فرزندتان نخستین کلمه‌اش راخواهد گفت! آن چیست؟ هیچ کس نمی‌داند. نکته‌ای که درباره واژه‌های این سن وجود دارد، این است که شما به طور کامل زبان دیگری را خواهید آموخت. یک کلمه تقریباً به صورت صدای یکپارچه‌ای که برای یک فعل یا یک اسم استفاده می‌شود، تعریف می‌شود. پس اگر فرزندتان هر بار که به یک توپ یا پرنده اشاره می‌کند، می‌گوید «یوه»، این «یوه» یک کلمه است. به احتمال زیاد مدتی طول می‌کشد تا شما متوجه شوید منظور او از «یوه» پرنده است.
- وقتی به کودکتان گوش می‌دهید، تکرار کردن آنچه او می‌گوید، راهی برای اثبات این است که کلماتش را می‌فهمید. اگر نمی فهمید او چه می‌گوید، از او بخواهید به آنچه می‌خواهد اشاره کند یا شما را به اتاقی که آن چیز در آنجا است، ببرد. وقتی او متوجه شود به او گوش می‌دهید، احساس شنیده شدن و درک شدن می‌کند.
- در دوازده ماهگی بسیاری از کودکان «ماما» یا «دادا» به علاوه یک کلمه دیگر را می‌گویند. با این حال برخی کودکان در نه ماهگی حرف زدن را آغاز می‌کنند. بسیاری از صداهای نخستین فرزندتان بی‌معنی به نظر می‌رسد. «او» و «ای» که می‌شنوید، تلاش‌های او برای تقلید از کلماتی است که شنیده است. لازم است او مهارت زیادی در کنترل بر عضلات لب‌ها و زبانش به دست بیاورد تا بتواند صداهای خاصی را بگوید.
- اگر چه اکنون فرزندتان کلمات زیادی را نمی‌گوید اما درک مطلب او بهتراز چیزی است که فکرش را می‌کنید. درک او از کلمات شما بسیار فراتر از توانایی گفتاری او است. او یک دوجین از اسم‌ها وفعل‌ها را می‌فهمد و وقتی کلمات آشنا در مکالمه به گوشش می‌رسند، ممکن است رویش را برگرداند تا گوش دهد. او با دقت به گفتگوی شما با دیگران گوش می‌دهد. او دوست دارد شما برایش حرف بزنید. حتی ممکن است با اشاره به پرسشتان پاسخ دهد (مثل: «مامان کجا است؟»). لذا برای درک بهتر توانایی های نوزاد و تاثیر مثبت بر فرآیند رشدش لازم است مراحل رشد زبان در کودکان زیر یکسال را بشناسید.