علت ها و درمان های بیماری فراموشی در کودکان

یکی از معضلاتی که والدین و معلمان با آن روبرو هستند، فراموشی در کودکان است که ممکن است در مسائل درسی یا در امورات زندگی روزمره با آن روبرو شوند.در این مقاله نگاهی داریم به علل وجود این پدیده در کودکان.

توجه، دقت و حفظ و نگهداری مسائل یادگرفته شده در مقوله یادگیری اهمیت زیادی دارد. در بعضی کودکان یادگیری به خوبی انجام نمی‌شود یا زمانی که انجام شد، خیلی زود از یاد برده می‌شود اما علت این پدیده چیست و چگونه می‌توان راهی برای حل آن یافت؟ علت های فراموشی کودکان را می‌توان در این موارد جستجو کرد: حافظه، اختلالات رفتاری و روانی و محیط.

علت بیماری فراموشی در کودکان

علت اول – حافظه

برای یادگیری معمولاً سه حافظه کوتاه‌مدت، درازمدت و حافظه فعال پرکاربرد هستند. روند یادگیری به این صورت است که مطلب ابتدا در حافظه کوتاه‌مدت قرار می‌گیرد، توسط حافظه فعال یا کاری پردازش و استفاده می‌شود و در حافظه درازمدت جای می‌گیرد. ضعف در هر کدام از آنها موجب ضعف در یادگیری می‌شود. اگر کودکی در کلاس درس در همان ابتدای ارائه مطلب دچار مشکل باشد، در حافظه کوتاه‌مدت و فعال ضعف دارد و اگر به یادسپاری مطالب برایش دشوار باشد، ضعف در حافظه درازمدت است. برای تقویت حافظه کوتاه‌مدت و فعال می‌توان از تمرینات شنیداری و دیداری استفاده کرد. مطالب را با عکس آموزش دهید و از موسیقی و شعر کمک بگیرید تا حافظه دیداری و شنیداری کودک تقویت شود و یاری‌اش کند.

تقویت حافظه درازمدت با تکرار و تمرین امکان‌پذیر است و جایگیری و بازیابی مطالب را بهبود می‌بخشد. هر چه زمان بیشتری صرف یادگیری شود، اطلاعات بیشتری به یاد خواهیم آورد و زمان کمتری برای یادآوری صرف می‌شود. گاهی نیز یادگیری‌های قبلی با اطلاعات جدید مداخله می‌کند. زمان‌دهی و فاصله‌گذاری بین مطالب در بهبود حافظه مؤثر است.

علت دوم – اختلالات رفتاری

گاهی کودکان دچار اختلالات رفتاری و روانی هستند و این اختلالات باعث مشکلات متعددی می‌شود و ممکن است ریشه فراموشی کودک در آن باشد. در اینجا به چند نوع از این اختلالات به صورت مختصر اشاره می‌کنیم.

در اختلال سلوک، کودک رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهد و نزاع، تخریب و تهدید راه می‌اندازد. کودکی که دچار این اختلال باشد به مشکلات تحصیلی نیز دچار می‌شود و با توجه به اینکه این کودکان بازخوردهای منفی از اطرافیان می‌بینند و افکارشان درگیر مسائل منفی است، در کارهای خود دچار فراموشی نیز می‌شوند و گاهی تظاهر به فراموشی در کودکان آنچه از آنها خواسته شده است نیز می‌کنند.

اختلال لجبازی- نافرمانی نیز بر فراموشی در کودکان مؤثر است. کودکانی که دچار این اختلال هستند، جر و بحث‌های زیادی با بزرگسالان دارند، تقاضاها و قوانین را به طور عمدی رد می‌کنند، دیگران را می‌آزارند و عصبانی می‌کنند. آنها به راحتی توسط دیگران تحریک می‌شوند و از کلمات زشت و وقیح استفاده می‌کنند. این کودکان نیز هم به صورت عمدی و هم غیرعمدی دچار فراموشی می‌شوند.

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب، نگرانی‌های مداوم در مورد از دست دادن یا آسیب دیدن احتمالی افرادی که به آنها وابسته هستند، دارند. در مورد اتفاقات بد نگرانند، بی‌میلی و امتناع مداوم از رفتن به مدرسه دارند، از جدایی می‌ترسند و کابوس‌های تکراری با مضمون جدایی می‌بینند. این کودکان در مدرسه ناآرام هستند و به علت درگیری‌های ذهنی توجهی به آنچه در کلاس گفته می‌شود، ندارند و دچار فراموشی می‌شوند.

کودکان بیش فعال معمولاً پرحرف هستند، در تمرکز ناتوانند، صبر و حوصله ندارند، در توجه به جزئیات ناتوان هستند و مسلماً در انجام تکالیف مدرسه و سایر وظایفی که به عهده‌شان گذاشته می‌شود، مشکل دارند و دچار فراموشی می‌شوند.

فوبی بیماری است که در آن فرد به طور غیرطبیعی و غیرمنطقی از مورد خاصی وحشت دارد. اضطراب شدید، تپش قلب، تعریق، لرزش، حالت تهوع و خستگی عمیق از علائم این بیماری محسوب می‌شود. این افراد فکرهای وسواسی دارند و احساس حقارت می‌کنند و درگیری‌های ذهنی آنها باعث فراموشی می‌شود.

کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است در یک یا چند مورد از زمینه‌های آموزشی مشکل داشته باشند؛ اختلال در خواندن، اختلال در نوشتن و اختلال در ریاضیات. این افراد معمولاً در حافظه فعال خود دچار مشکل هستند و همین باعث فراموش کردن دروس یا آنچه از آنها خواسته شده است، می‌شود.

علت سوم – محیط

گاهی محیط برای کودک استرس‌زا و نامطلوب است. این محیط می‌تواند خانه یا مدرسه باشد. اگر در خانه میان والدین یا والدین با فرزندان تشنج و درگیری باشد، نگرانی به کودک وارد می‌شود و مشغولیت ذهنی و استرس باعث فراموشی می‌شود. اگر محیط مدرسه نیز جذاب و آرام نباشد، کودک نمی‌تواند تمرکز خود را برای آنچه از او می‌خواهند، به کار گیرد.

توصیه می‌شود که علت فراموشی کودک به خوبی بررسی شود. اگر عامل اختلال خاصی است، درمان اساسی و ریشه‌ای انجام شود و اگر ضعف در حافظه باشد، باید تمرینات تقویت حافظه انجام شود و عامل محیطی نیز می‌تواند با اصلاح محیط حل شود.

پیشگیری از بیماری فراموشی در کودکان

ما با استقلال دادن به کودک و ایجاد مسئولیت پذیری در او می توانیم از بیماری فراموشی کودکان پیشگیری کنیم. اگر برای کودک جای مشخصی برای نگه داری اسباب بازی ها و لوازمش مشخص شود و از همان ابتدا از این نظم استفاده کنیم، کودک نیز از ما تقلید خواهد کرد و در نتیجه مهارت های نظم و ساماندهی او پیشرفت خواهد کرد. البته مشخص است که برای بهتر شدن این پیشگیری ها باید هربار که کودک وسیله ای را در جای خودش قرار داد مورد تشویق و تحسین قرار بگیرد.

پیشگیری اول – اختصاص جای مشخص شده برای وسایل کودک

اطمینان حاصل کنید که کودک جا لباسی اختصاصی و جای به خصوص برای اسباب بازی‌ها و کتاب‌هایش، دارد. به این جاهای اختصاصی برچسب بزنید و از همان ابتدا از آن‌ها به طور مداوم استفاده کنید. کودک از شما تقلید خواهد کرد و در نتیجه، مهارت‌های سازماندهی‌اش رشد خواهند کرد.

پیشگیری دوم – تحسین کردن

هنگامی که کودک دنبال چیزی می‌گردد و آن را در جای مخصوصش پیدا می‌کند، او را برای قرار دادن شیء در جای مناسب تحسین کنید. هنگامی که کتش را به جا لباسی آویزان می‌کند و یا این که یک اسباب بازی را در جای خودش قرار می‌دهد، نکاتی را درباره بازدهی کارش و این‌که چقدر آسان‌تر دفعه بعد می‌تواند کتش یا اسباب بازیش را پیدا کند، ذکر کنید.

پیشگیری سوم – آموزش برنامه ریزی

با بزرگ‌تر شدن کودک، راهبردهای سازماندهی خودتان را به او نشان دهید (این امر ممکن است مستلزم این باشد که خودتان چنین مهارت‌هایی را به دست آورید). به کودک یک تقویم بدهید و در بعدازظهر روزهای آخر هفته برنامه هفته آینده را مرور کنید و به او کمک کنید که فهرستی از چیزهایی که باید به یاد داشته باشد را تهیه کند. بر روی تقویم ساعات و روزهای مهمانی‌ها و قرارها را ثبت کنید. گاهی یک فهرست یادآور روزانه نیز کمک می‌کند. تمام موضوعاتی را که کودک باید در آن روز به یاد بیاورد، ثبت کنید. فهرست را روی آینه، یخچال یا کتابچه‌اش بچسبانید و به او یاد آوری کنید که به آن نگاه کند!

پیشگیری چهارم – آموزش یادگیری

روش‌های مختلفی وجود دارد که براساس آن، می‌توانید به کودکتان آموزش دهید که به جای فراموش کردن، به خاطر بیاورد. این کار را به او از طریق نقش بازی کردن، تمرین مثبت و الگو قرار دادن آموزش دهید.

پیشگیری پنجم – آموزش دادن به کودک برای چک کردن

کودک قبل از ترک خانه بایستد و از خودش بپرسد آیا من چیزی را فراموش نکرده ام؟ در مقابل درب توقف کند، تا ده بشمارد و اطمینان حاصل کند که چیزی را جانگذاشته است. این کار را با وادار کردن کودک به جستجوی بدنی خودش کامل کنید.

پیشگیری ششم – بررسی بدنی

به او یاد دهید که بدنش را از فرق سر تا نوک پایش وارسی کند و به دنبال اشیاء فراموش شده بگردد. «آیا کلاه، عینک، ژاکت، کیف، کتاب‌ها، دستکش، جامدادی و… را با خود برداشته‌ام؟

پیشگیری هفتم – بررسی اطراف

به او نشان دهید که چطور به دنبال چیزهایش بگردد و توجه کنید که آیا او می‌تواند با چشم یکی از وسایلش را که جا گذاشته است نشان دهد یا نه. به او یاد دهید از چیزهایی که می‌بیند به عنوان نشانه‌ای برای به یاد آوردن چیزهای دیگر استفاده کند. برای مثال، دیدن تکلیف شب بر روی تخته سیاه پیش از ترک کلاس، به او یادآوری خواهد کرد که چه چیزهایی را برای انجام تکلیف شب بردارد.

پیشگیری نهم – تهیه فهرست

فهرستی از اشیایی که باید در آن روز به خاطر آورده شوند، تهیه کنید و کودک را وادارید که آن را در جایی که به آسانی دیده شود، نگه دارد تا بدین وسیله چیزها را به خاطر بیاورد. تکه‌های کوچک برچسب (اتیکت) برای این منظور مناسب هستند.

درمان بیماری فراموشی در کودکان

درمان های غیر کلینیکی

درمان اول استفاده از پیامد های طبیعی

مؤثرترین راه برای یاد آوری، به خاطر آوردن پیامدهای فراموش کاری است. کودکان معمولا بسیاری از چیزها را به خاطر نمی‌آورند، زیرا پدر و مادرشان به جای آن‌ها این کار را انجام می‌دهند: «ما نمی‌خواهیم که «جو» راکت تنیسش را گم کند، بنابراین به جای او آن را به خاطر می‌آوریم. چون اگر آن را گم کند، مجبور خواهیم شد برای او راکت دیگری بخریم.» «چون نمی‌خواهیم مجبور شویم کفش‌های ورزشی را به مدرسه ببریم، به «ماری» یاد آوری می‌کنیم که وقتی دارد به کلاس می‌رود، آن‌ها را با خودش ببرد.» ولی این کار، عادت ماری یا جو را تغییر نخواهد داد. اگر اجازه دهیم که آن‌ها نتایج فراموشکاری را تجربه کنند، کار درست خواهد شد.

درمان دوم – مواجه کردن کودک با مشکلات ایجاد شده

اگر کودک دستکش‌هایش را فراموش کرد، بگذارید همان طور بماند. ممکن است او نتواند آن روز در بازی شرکت کند. به مدرسه نروید و آن را برای کودک نبرید.

درمان سوم – مشکل کردن فراموشی برای کودک

اجازه دهید که او در صورت امکان خودش شیء فراموش شده را پیدا کند. او می‌تواند برای پیدا کردن اشیاء گمشده تلفن بزند و یا این که به جایی برود که در صورت لزوم با همراهی شما باشد) ولی خودتان هیچ تلاش غیرلازمی را انجام ندهید.

درمان چهارم – استفاده از تصحیح بیش از حد

هنگامی که کودکتان چیزی را فراموش یا گم می‌کند، او را وادار کنید روش‌های به خاطر آوردن را چند بار در حضور شما تمرین کند. اگر بن عادت کرده است نهارش را فراموش کند، می‌توانید درست قبل از رفتن او از خانه این موضوع را به او یادآور شوید، ولی بعدا او را وادار کنید که سه بار بیرون آوردن غذا از یخچال و گذاشتن آن در کیف مدرسه‌اش را تمرین کند. اگر سوزان کتش را در مدرسه جا می‌گذارد او را وادار کنید که نقش جستجوی بدنی را بازی کند (مثلا وانمود می‌کند که در مدرسه یا خانه یک دوست در حال بازی در یک فیلم است.)

درمان پنجم – نخریدن فوری

کودک را وادارید که با انجام دادن کارهای بیشتر در منزل، بهای آن را بپردازد. یا این که او را وادار کنید که از پس انداز و یا پول توجیبی‌اش دست کم قسمتی از بهای آن را بپردازد.

درمان ششم – تحسین تلاش های دراز مدت کودک

کودک خود را برای مسؤلیتی که پذیرفته است تحسین کنید. یادداشتی از تعداد روزهایی که چیزی جا گذاشته شده یا گم شده است تهیه کنید. او را برای استفاده از روش‌های به خاطر آوردن تحسین کنید. روی کارهای خوب تأکید کنید: «می‌دونی که سه هفته است که نهارت رو فراموش نکردی؟ این کار رو ادامه بده. شرط می‌بندم که می‌تونی رکورد رو بشکنی.»

درمان های کلینیکی

برای درمان فراموشی در کودکان با استفاده از روش های رفتار و روان درمانی می توان به کودک روش های مبارزه با فراموشی و تقویت حافظه را آموخت که در آن مثلا درمانگر یک طرز برخورد مناسب را به کودک خواهد اموخت و از بدی های رعایت نکردن آن برای کودک می گوید سپس از کودک خواسته می شود تا مانند یک مدلی خاص این رفتارها را انجام دهد که می تواند در آموزش تمرکز حواس و کاهش فراموشی در کودک مبتلا به بیماری فراموشی نقش اساسی داشته باشد. به هر حال کارهایی دیگر نیز به صورت تخصصی در دوره درمانی این کودکان صورت می گیرد و در این بین مهم ترین نکته این است که والدین این گونه بیماری های را در کودک بشناسند تا در صورت مشاهده علائم آن در اولین فرصت ممکن با اقدامی سریع و مشاوره با مشاوران مجرب روان شناسی و پزشکان از تشدید بیماری جلوگیری کرده و آن را بهبود دهند چرا که اگر این بیماری تشخیص داده نشود می تواند برای کودک بسیار خطرناک و در آینده آن ها تاثیر منفی بسیار زیادی داشته باشد.

امتیاز 4.2 (12 مشارکت)