دلبستگی و اختلالات عدم شکل گیری آن
دلبستگی پیوند عاطفی عمیقی است که با افراد خاصی در زندگی خود داریم که باعث می شود وقتی که با آن ها هستیم لذت ببریم و در مواقع استرس در نزدیکی آن ها احساس آرامش کنیم. در نیمه دوم سال اول نوباوگان دلبسته افراد آشنایی می شوند که به نیاز های آن ها پاسخ دادند و والدین خود را برای توجه خاص انتخاب می کنند.
نظریه کردار شناختی دلبستگی
به عقیده ی بالبی رابطه بچه با والد بصورت یک رشته علایم فطری آغاز می شود که والد را به سمت بچه می کشاند به مرور زمان پیوند عاطفی واقعی شکل می گیرد. وتوانایی های شناختی و هیجانی جدید و تاریخچه مراقبت صمیمانه و محبت آمیز به آن کمک می کند.
۴ مرحله دلبستگی
- مرحله ی پیش دلبستگی (تولد تا ۶ هفتگی)
- مرحله دلبستگی در حال شکل گیری (۶ هفتگی تا ۶ تا ۸ ماهگی)
- مرحله دلبستگی واضح (۶ تا ۸ ماهگی الی ۲ سالگی)
- تشکیل رابطه متقابل (۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی و بعد از آن)
ارزیابی ایمنی دلبستگی
گرچه تقریبا تمام بچه هایی که در خانواده بزرگ می شوند در سال دوم به مراقبت کننده دلبسته می شوند اما کیفیت این رابطه فرق دارد. برخی کودکان ایمن به نظر می رسند و عده ای نا ایمن مشخص می شوند. محققان سه حالت نا ایمنی را مشخص نموده اند:
- دلبستگی دوری جو
- دلبستگی مقاوم
- دلبستگی آشفته و سر در گم
- ایمن
دلبسته ایمن
زمانی کودک در این طبقه قرار می گیرد که هنگام بازگشت مادر با او به تعامل بپردازد. این کودکان هنگام رفتن مادر زیاد شکایت نمی کنند و هنگام بازگشت او با رضایت به بازی خود ادامه می دهند.
دلبسته ناایمن اجتنابی
این کودکان هنگام رفتن مادر پریشان نمی شوند و اگر پریشان شوند، غریبه نیز مانند مادر می تواند آنها را آرام کند. آنها در موقع بازگشت مادر آشکارا از تعامل با او اجتناب می کنند.
دلبسته ناایمن دوسوگرا
بچه های دوسوگرا حتی پس از آمدن مادر آرام نمی گیرند و کودکان اجتناب گر واکنش سردی نسبت به مادر و بازگشت او بروز می دهند. این علائم در مرحله سوم دلبستگی قابل تشخیص است.
کودکان دوسوگرا بسیار وابسته هستند. سرو صدای زیادی راه می اندازند با احتیاط زیادی نسبت به محیط رفتار می کنند و در وجودشان ترس اضطراب دائمی دارند از طرفی پذیرای افراد جدید نیستند. کلمه من نمی توانم را زیاد به کار می برند و نسبت به توانایی های خود مشکوک اند.
این کودکان در غیاب مادر خیلی مضطرب می شوند ولی هنگام بازگشت او در برابرش مقاومت می کنند. آنها در آن واحد هم در جستجوی برقراری ارتباط جسمانی با مادر هستند و هم از آن پرهیز می کنند.
البته دسته ای از کودکان نیز در هیچکدام از گروه های بالا قرار نمی گیرند که به دلیل رفتارهای متناقضشان در گروه آشفته قرار می گیرند.
به وجود آوردن دلبستگی ایمن در نوزادان
کودکان با اختلال دلبستگی یا دیگر مشکلات دلبستگی در ارتباط با دیگران و مدیریت احساس خود مشکل دارند. نتایج این موضوع در عدم اعتماد وبا ارزش دانستن خود، ترس از نزدیک شدن به هرکسی، خشم، و نیاز به داشتن کنترل، کودک مبتلا به اختلال دلبستگی احساس ناامنی و تنهایی می کند.
بنابراین چرا برخی کودکان دچار اختلال دلبستگی می شوند در حالی که دیگران دچار این اختلال نمی شوند؟ پاسخ در چگونگی فرایند دلبستگی که متکی به تعامل والدین وکودک است.
اختلال دلبستگی در نتیجه تجربه منفی در رابطه اولیه است. اگر فرزندان کوچک بطور مداوم احساس رها شدن، جدا شدن، نا توانی یا رها شده بدون پرستار کنند به هر دلیل آنها یاد خواهند گرفت آنها نمی توانند وابسته به دیگران باشند و جهان یک مکان خطرناک وترسناک است.
چه علتی باعث اختلال دلبستگی واکنشی و دیگر مشکلات دلبستگی می شود؟
اختلال دلبستگی ناایمن و دیگر مشکلات دلبستگی زمانی رخ می دهد که بچه ها نتوانسته اند سازگارانه اتصال با والدین یا مراقب اصلی برقرار کنند. این موضوع ممکن به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد.
- کودک گریه می کند وهیچ کس پاسخ نمی دهد یا راحتی کودک را فراهم نمی کند.
- کودک گرسنه است یا خودش را خیس کرده وآنها (نگهدارندگان) ساعت ها به این موضوع توجه نمی کنند.
- هیچ کس به کودک نگاه نمی کند صحبت نمی کند و لبخند نمی زند بنابراین کودک احساس تنهایی می کند.
- کودک خردسال فقط به وسیله اعمال یا نمایش دیگر رفتارهای شدید توجه بدست می آورد.
- کودک خردسال یا نوزاد مورد بد رفتاری یا سوءاستفاده قرارگرفته است.
- بعضی زمان ها نیازهای کودک بر آورده شده وزمان های دیگر برآورده نشده کودک هرگز نمی داند چه چیزی را انتظار داشته باشد.
- کودک یا نوزاد در بیمارستان بستری شده یا از والدینش جدا شده است.
- نوزاد یا کودک خردسال از یک پرستار به دیگری منتقل می شود (می تواند ناشی از تصویب دادگاه یا از دست دادن یکی از والدین باشد).
- والدین بخاطر افسردگی، بیماری یا مشکل سوءمصرف مواد از نظر احساسی در دسترس نیستند.
- مشکلات دلبستگی در یک طیف قرار می گیرد از مشکلات خفیف که به آسانی می توان متوجه شد تا جدی ترین مشکل که به عنوان اختلال دلبستگی واکنشی شناخته شده است.
اگر چه برای درمان و ترمیم مشکلات دلبستگی مانند اختلال دلبستگی واکنشی هرگز دیر نیست اما هرچه زودتر شما نشانه های دلبستگی ناایمن کشف و گام های درمانی بردارید بهتر است. با تشخیص زود هنگام شما می توانید از مشکلات خیلی جدی تر اجتناب کنید. مشکلات دلبستگی در نوزادان با کمک و حمایت درست اغلب به آسانی اصلاح می شود.
علائم و نشانه های دلبستگی ناایمن در نوزادان
- از تماس چشمی اجتناب می کند.
- لبخند نمی زند.
- تلاش شما را برای آرام کردن، تسکین دادن و ارتباط رد می کند.
- به نظر نمی رسد توجه کند یا مراقب باشد که شما چه زمانی آنها را تنها می گذارید.
- بی وقفه گریه می کند.
- غان وغون (زمزمه) یا تولید صدا نمی کند.
- با چشمانشان شما را دنبال نمی کند.
- بازی های تعاملی یا به بازی با اسباب بازی ها علاقه ای ندارد.
- زمان زیادی صرف تکان دادن یا به آرامش رساندن خودشان می کنند.
ثبات دلبستگی
کودکانی که ایمن هستند معمولا مادران کاملا سازگار با پیوندهای خانوادگی و دوستی مثبت دارند و از لحاظ اقتصادی در سطح مطلوبی قرار دارند در مقابل کودکان در سطح اقتصادی پایین و در شرایط استرس زیاد معمو لا از ایمنی دور می شوند.
چه عواملی بر ایمنی دلبستگی تاثیر می گذارد؟
- فرصت برقرارکردن رابطه نزدیک
- کیفیت مراقبت
- خصوصیات کودک
- موقعیت خانواده
فرصت برقرارکردن رابطه
قطعا کمیت و میزان برقراری ارتباط بین والدین و شخص مهم زندگی کودک تاثیرگذار است. قطعا باید فرصت ها و زمان هایی برای افزایش میزان ارتباط والدین و کودک ایجاد شود.
کیفیت مراقبت
تحقیقات گزارش می دهد که مراقبت دلسوزانه و پاسخ دهی بی درنگ با ثبات و مناسب به کودکان و نگهداری محبت آمیز از آنها با دلبستگی ایمن در فرهنگ ها و گروه های دارای جایگاه اجتماعی و اقتصادی مختلف ارتباط دارند. در مقابل کودکان دلبسته نا ایمن مادرانی دارند که تماس جسمی کمی با آنها بر قرار می کنند به طور نا مناسب به طور یکنواخت از آنها نگهداری می کنند و گاهی رنجیده و رد کننده هستنند مادرانی که به طور مداوم افسرده هستنند و والدینی که متحمل رویدادی آسیب زا نظیر فقدان فردی عزیز شده اند نیز رفتارهای نا مطمئن این حالت دلبستگی را به وجود می آورند.
خصوصیات کودک
چون دلبستگی حاصل رابطه ای است که بین دو نفر بر قرار می شود خصوصیات کودک باید بر سهولت بر قراری این رابطه تاثیر بگذارد عوامل زایمان و بیماری نوزاد پرستاری را دشوار تر می کند. در خانواده هایی که تحت فشار قرار دارند این مشکلات با نا ایمنی دلبستگی ارتباط دارند. اما در صورتی که والدین برای مراقبت از بچه ای که نیاز های خاصی دارد وقت و تحمل داشته باشند و فرزندان خود را به صورت مثبت در نظر بگیرند نوزادان در معرض خطر کاملا به ایمنی دلبستگی دست می یابند.
شرایط خانواده
شرایط خانواده بر ایمنی دلبستگی موثر است. برای خیلی از خانم های شاغل فشارهای ناشی از کار منزل و بیرون استرس زا است. برخی مادران به علت اینکه همسرشان کمک ناچیزی به آنها می کند خسته می شوند در نتیجه با دلسوزی کمتری به کودک رسیدگی می کنند و از این رو ایمنی کودک را به مخاطره می اندازند.
آنچه لازم است پدر ومادر کودک مبتلا به اختلال دلبستگی ناایمن بدانند
سرپرستی یک کودک با دلبستگی ناایمن و یا اختلال دلبستگی واکنشی می تواند فرسوده کننده، خسته کننده و همراه با تلاش عاطفی باشد. سخت است برای بهترین والدین شدن قدم جلو بگذارید بدون اینکه اطمینان داشته باشید از ارتباط عاشقانه با فرزندتان گاهی اوقات ممکن است تعجب کنید که تلاشهایتان با ارزش باشند اما مطمئن باشید آنها با ارزش هستند. با گذشت زمان، صبر، تلاش هماهنگ اختلال دلبستگی را می شود ترمیم کرد مهم این است که در تعامل با فرزندتان شرکت کرده و آرام بمانید به کودک خود بیاموزید که او امن است و می تواند به شما اعتماد کند.
انتظارات واقع بینانه داشته باشید
کمک به کودک شما با اختلال دلبستگی ممکن راه طولانی باشد تمرکز روی گام های کوچک رو به جلو داشته باشید و هر نشانه ای از موفقیت را جشن بگیرید.
صبر ضروری است
این فرایند ممکن سریع نباشد شما باید انتظار دست اندازها را در طول مسیر داشته باشید اما به وسیله تمرکز روی بهبودی های کوچک شما فضای امنی برای فرزندتان ایجاد می کنید.
پرورش حس شوخ طبعی وشادی
شادی وشوخ طبعی در مسیر طولانی ترمیم مشکلات دلبستگی در میان کارهای سخت به شما انرژی می دهد یا حداقل یک زوج یا فعالیت های که به شما کمک می کند بخندید یا احساس خوبی داشته باشید پیدا کنید.
مقاله مرتبط: سه گام سریع تا زندگی شاد
مراقبت از خود و کنترل و مدیریت استرس
وقتی که برای تقاضاهای دیگران می گذارید کاهش دهید و زمانی را برای خودتان اختصاص دهید. استراحت کنید تغذیه مناسب داشته باشید زمانی را برای استراحت و گرفتن انرژی مجدد صرف کنیدتا بتوانید به کودکتان توجه کنید.
یک حمایت کننده پیدا کنید و از آنها بخواهید به شما کمک کنند
به دوستان، خانواده، منابع جامع و مراقبت کنندگان از بچه تکیه کنید. سعی کنید قبل از اینکه واقعا به کمک نیاز داشته باشید کمک بخواهید در این صورت از شکسته شدن توسط استرس اجتناب می کنید. شما همچنین می توانید به یک گروه حمایت از والدین بپیوندید.
مثبت و امیدوار بمانید
به واقعیت هایی که کودکان احساس می کنند، حساس باشید. اگر آنها حس کنند شما دلسردید آنها دلسرد خواهند شد.