زوال عقل یا دمانس چیست؟ علائم، علت، انواع و راه های پیشگیری

زوال عقل یا دمانس از دست دادن عملکرد شناختی، تفکر، به خاطر سپردن و استدلال کردن می باشد و در حدی است که در زندگی و فعالیت های روزمره فرد اختلال ایجاد می کند. برخی از افراد مبتلا به زوال عقل نمی توانند احساسات خود را کنترل کنند و ممکن است شخصیت آنها تغییر کند. شدت زوال عقل از خفیف ترین مرحله (زمانی که تازه شروع به تأثیرگذاری بر عملکرد فرد می کند)، تا شدیدترین مرحله (زمانی که فرد باید برای فعالیت های اساسی زندگی کاملا به دیگران وابسته باشد)، متغیر است.

زوال عقل یا دمانس یک بیماری خاص نیست، بلکه یک اصطلاح کلی برای اختلال در توانایی به یاد آوردن، فکر کردن، یا تصمیم گیری است که در انجام فعالیت های روزمره اختلال ایجاد می کند. بیماری آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل است. اگرچه زوال عقل بیشتر افراد مسن را تحت تاثیر قرار می دهد، اما بخشی از روند طبیعی پیری نیست. اما انواع دیگری از  زوال عقل هم وجود دارد. بسته به علت، برخی از علائم زوال یا دمانس عقل ممکن است برگشت پذیر باشند.

زوال عقل چقدر شایع است؟
از بین افراد حداقل 65 سال، در سال 2014 حدود 5 میلیون بزرگسال مبتلا به زوال عقل وجود داشت و پیش بینی می شود تا سال 2060 نزدیک به 14 میلیون نفر باشند.
زوال عقل یا دمانس

علائم زوال عقل یا دمانس

علائم زوال عقل یا دمانس می تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از علائم دمانس شامل موارد زیر است:

  • مشکلات حافظه کوتاه مدت
  • مشکل در پیدا کردن وسایل ها مثل کیف پول
  • پرداخت نکردن قبوض
  • فراموشی در تهیه غذا
  • مشکل در به یاد آوردن قرارها و برنامه ها
  • خارج شدن از محله زندگی
  • سوالات تکراری
  • استفاده از کلمات غیر معمول برای اشاره به اشیاء آشنا
  • زمان بیشتری برای انجام کارهای عادی روزانه طول می کشد
  • از دست دادن علاقه به فعالیت ها یا رویدادهای عادی روزانه
  • تکانشی (عمل بدون فکر) عمل کردن
  • توهم یا تجربه هذیان یا پارانویا
  • بی توجهی به احساسات دیگران

بسیاری از شرایط پیشرونده هستند، یعنی علائم زوال عقل به آرامی شروع می شود و به تدریج بدتر می شود. اگر خودتان یا کسی که می شناسید مشکلات حافظه یا تغییرات دیگری در مهارت های تفکر دارد، آنها را نادیده نگیرید. در زودترین زمان به پزشک مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود. ارزیابی حرفه ای ممکن است یک بیماری قابل درمان را تشخیص دهد. و حتی اگر علائم حاکی از زوال عقل باشد، تشخیص زودهنگام به فرد این امکان را می‌دهد تا درمان ها سریعتر شروع شود یا در صورت امکان از بدتر شدن شرایط پیشگیری شود.

چه چیزی خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می دهد؟

1. سن
قوی ترین عامل خطر شناخته شده برای زوال عقل، افزایش سن است که اکثر موارد آن افراد بالای 65 سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
2. سابقه خانوادگی
کسانی که والدین یا خواهر و برادری مبتلا به زوال عقل دارند، احتمال بیشتری دارد که خودشان به زوال عقل مبتلا شوند.
3. نژاد/قومیت
احتمال ابتلا به زوال عقل در افراد آفریقایی آمریکایی مسن دو برابر بیشتر از سفیدپوستان است. اسپانیایی ها 1.5 برابر بیشتر از سفیدپوستان به زوال عقل مبتلا می شوند.
4. مشکلات قلبی
فشار خون بالا، کلسترول بالا و استعمال دخانیات در صورت عدم درمان مناسب خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می دهد.
5. آسیب های مغزی
آسیب های سر می تواند خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد، به خصوص اگر شدید باشد یا به طور مکرر رخ دهد.

علت ابتلا به زوال عقل

زوال عقل یا دمانس در اثر آسیب به سلول های مغز ایجاد می شود. این آسیب در توانایی سلول های مغز برای برقراری ارتباط با یکدیگر اختلال ایجاد می کند. زمانی که سلول های مغز نتوانند به طور عادی ارتباط برقرار کنند، تفکر، رفتار و احساسات تحت تاثیر قرار می گیرد. مغز دارای بسیاری از مناطق متمایز است که هر یک مسئول عملکردهای مختلفی هستند (به عنوان مثال، حافظه، قضاوت و حرکت). هنگامی که سلول های یک منطقه خاص آسیب می بینند، آن ناحیه نمی تواند وظایف خود را به طور طبیعی انجام دهد.

انواع مختلف زوال عقل با انواع خاصی از آسیب سلولی مغز در مناطق خاصی از مغز مرتبط است. به عنوان مثال، در بیماری آلزایمر، سطوح بالای پروتئین های خاص در داخل و خارج سلول های مغز، سالم ماندن سلول های مغز و برقراری ارتباط با یکدیگر را دشوار می کند. ناحیه مغزی به نام هیپوکامپ مرکز یادگیری و حافظه در مغز است و سلول های مغز در این ناحیه اغلب اولین آسیب می بینند. به همین دلیل است که از دست دادن حافظه اغلب یکی از اولین علائم آلزایمر است. در حالی که اکثر تغییرات در مغز که باعث زوال عقل می شوند دائمی هستند و با گذشت زمان بدتر می شوند، مشکلات فکری و حافظه ناشی از شرایط زیر ممکن است با درمان یا رسیدگی به این بیماری بهبود یابد:

  • افسردگی
  • عوارض جانبی داروها
  • استفاده بیش از حد از الکل
  • مشکلات تیروئید
  • کمبود ویتامین

انواع دمانس

پنج نوع رایج زوال عقل یا دمانس عبارتند از:

بیماری آلزایمر

شایع ترین تشخیص زوال عقل در میان افراد مسن. این بیماری در اثر تغییراتی در مغز، از جمله تجمع غیرطبیعی پروتئین‌ها، معروف به پلاک‌های آمیلوئید ایجاد می‌شود. مشخصه اصلی آن فراموشی است.

دمانس پیشانی گیجگاهی

این نوع زوال عقل اغلب به دلیل بخشی از مغز که بر آن تأثیر می گذارد منجر به تغییر در شخصیت و رفتار می شود. افراد مبتلا به این وضعیت ممکن است رفتار نامناسبی داشته باشند. به عنوان مثال، فردی که قبلا محتاط بوده ممکن است اظهارنظرهای توهین آمیز کند و از مسئولیت های خود در خانه یا محل کار غافل شود. همچنین ممکن است مشکلاتی در مهارت های زبانی مانند صحبت کردن یا درک وجود داشته باشد.

زوال عقل

زوال عقل عروقی

حدود 10 درصد از موارد زوال عقل با سکته مغزی یا سایر مشکلات مربوط به جریان خون در مغز مرتبط است. دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا نیز از عوامل خطر هستند. علائم بسته به ناحیه و اندازه مغز تحت تاثیر قرار گرفته متفاوت است و علائم به طور ناگهانی بدتر می شوند زیرا فرد دچار سکته های مغزی یا سکته های کوچک می شود.

زوال عقل با اجسام لویی

علاوه بر علائم معمولی مانند از دست دادن حافظه، افراد مبتلا به این نوع زوال عقل ممکن است مشکلات حرکتی یا تعادلی مانند سفتی یا لرزش داشته باشند. بسیاری از مردم همچنین تغییراتی را در هوشیاری از جمله خواب آلودگی در طول روز، گیجی یا خیره شدن تجربه می کنند. آنها همچنین ممکن است در خواب شبانه مشکل داشته باشند یا ممکن است دچار توهمات بصری شوند (دیدن افراد، اشیا یا اشکالی که در واقع وجود ندارند).

زوال عقل مختلط

گاهی اوقات بیش از یک نوع زوال عقل به طور همزمان در مغز وجود دارد، به خصوص در افراد 80 سال و بالاتر. برای مثال، ممکن است فردی به بیماری آلزایمر و زوال عقل عروقی مبتلا باشد. پیشرفت این بیماری ممکن است سریعتر از یک نوع زوال عقل باشد.

پیشگیری از زوال عقل

برخی از عوامل خطر زوال عقل، مانند سن و ژنتیک، قابل تغییر نیستند. اما محققان به بررسی تأثیر سایر عوامل خطر بر سلامت مغز و پیشگیری از زوال عقل ادامه می دهند. تحقیقات گزارش شده در کنفرانس بین المللی انجمن آلزایمر 2019 نشان می دهد که اتخاذ چندین انتخاب سبک زندگی سالم، از جمله رژیم غذایی سالم، سیگار نکشیدن، حفظ روابط اجتماعی، ورزش منظم و تحریکات شناختی مثل حل پازل، ممکن است خطر زوال شناختی و زوال عقل را کاهش دهد.

امتیاز 3.5 (2 مشارکت)
مطالب مرتبط
نظر دهید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.