اندازه گیری هوش کودکان زیر دو سال

اکثر والدین، خصوصا آنهایی که برای اولین بار دارای فرزند می شوند علاقه دارند سنجش هوش کودکان را یاد بگیرند و اغلب این سوال را دارند که آیا می شود در دوره نوزادی و قبل از دو سالگی هوش کودک را سنجید؟ به این سوال در یادداشت زیر پاسخ داده شده است.
آنچه در مورد سنجش هوش کودکان زیر دو سال می توانیم در نظر داشته باشیم توانایی یادگیری و کاربرد مهارت های لازم برای سازگاری با محیط است. دو تست گزل و مقیاس رشد بیلی هوش کودک زیر دو سال را می سنجند که باید توسط متخصص انجام و نمره گذاری شوند. طراحی این تست ها بیشتر بر اساس مشاهدات طبیعی است. و بر اساس وضعیت رشدی فعلی کودک است و امکان دارد که در آینده توانایی و هوش کودک با آموزش تغییر پیدا کند. در واقع در این دوره سنی مولفه هایی را در مقیاس با همسالان قرار داده و پایین تر یا بالاتر بودن توانایی کودک سنجیده می شود و بعد از دو سالگی است که با کارهای عملی و پرسش و پاسخ می توان به هوشبهر های جزیی تری مانند هوش کلامی، غیر کلامی و حافظه کودک پی برد.

بطور کلی مولفه هایی که با توجه به آنها می توانیم به سنجش هوش کودکان بپردازیم و توانایی کودک از نوزادی تا دو سالگی را بشناسیم عبارتند از:

مولفه های سنجش هوش کودکان

میزان رشد:

رشد کودک به گونه بنیادی از درون و بر اثر عمل ژن ها هدایت می شود و به این فرآیند رسش یا بالیدگی می گویند. رشد در درجه اول توسط ژن ها کنترل می شود و ژن ها، توالی، زمان بندی و شکل رشد را تعیین می کنند ویژگی بارز رشد مبتنی بر رسش همواره به صورت مراحلی ثابت آشکار می شود. همه کودکان از مراحل رشد یکسان عبور می کنند اما در میزان رشد با هم تفاوت دارند. میزان رشد تحت کنترل تفاوت های فردی است و این مساله است در ارزیابی توانایی های کودک از اهمیت خاصی برخوردار است.
سرعت رشد، هم به تفاوت در خلق و خو و شخصیت ارتباط دارد(مثلا کودکی که سریع رشد می کند ممکن است زرنگ، باهوش، حاضر جواب باشد و کودکی که به کندی رشد می کند ممکن است محتاط، صبور و خونسرد باشد) و هم به رسش دستگاه های عصبی و عضلانی بنابر این با مطالعه رشد کودک می توان به نکاتی در مورد هوش او دست یافت. زمان نشستن ایستادن یا راه رفتن کودک مورد بررسی قرار میگیرد و با توانایی های کودکان همسن مقایسه می شود. 18 تا 24 ماهگی کودک دوران حسی و حرکتی است و در این دوره هوش در عمل خود را نشان می دهد. مطالعه در مورد رشد عصبی- حرکتی کودکان می تواند بالاتر یا پایین تر بودن از حد معمول رشد را مشخص کند.

بازتاب ها:

نوزاد در ابتدایی ترین حرکات خود عکس العمل هایی را در برابر محرک بیرونی از خود نشان می دهد که به آنها بازتاب می گوییم. ابتدا بازتابهایی مثل گریه، مکیدن، رو به طرف صدا کردن و در ماههای بالاتر دست دراز کردن، گرفتن اشیا و چنگ زدن و بعد ادا کردن کلمه و جمله بازتاب های سازمان یافته ای هستند که با توجه به اینکه در زمان مناسب نشان داده شده اند و یا اینکه دیرتر یا زودتر از سن معمول بروز کرده اند می توان با انها توانایی ذهنی کودک را ارزیابی نمود.

ادراک نوزاد:

درک نوزاد از محیط اطراف نشان دهنده توانایی ذهنی اوست که روانشناسان آنرا با آزمایش هایی سنجیده اند. مثلا درک تضاد بین سیاه و سفید، درک تغییر صدای بم و زیر، ایجاد صدای بلند (مانند ترکاندن بادکنک) و دیدن عکس العمل های حرکتی مانند اینکه بازوها را از هم باز و بعد جمع کنند، چرخاندن سر و تغییر مسیر نگاه می تواند نشانه هایی از پیشرفت سیستم عصبی یا ایراد در آن باشد.حرکات اعضای بدن نشانه پختگی در سیستم عصبی است و در هر ماه که از سن کودک می گذرد این حرکات باید تغییر پیدا کنند. مثلا چنگ زدن، گرفتن اشیا ، غلتاندن یک توپ،راه رفتن و دویدن از جمله حرکاتی هستند که از نوزادی تا دو سالگی از کودک انتظار داریم. هماهنگی حرکتی از جایگاه خاصی در بررسی توانایی ذهنی کودک برخوردار است. فرض کنید یک اسباب بازی را به کودک نشان می دهید و او دستهایش را دراز می کند که آنرا بگیرد برای این کار چشم ها، دست ها و بازوها به فعالیت می پردازند اینکه کودک جای اسباب بازی را با چشم تشخیص دهد و دستش را به درستی به سمت آن ببرد نوعی ارزیابی از هماهنگی حرکتی است که باز هم در مقایسه با توانایی همسالان اهمیت پیدا می کند.

مقیاس های ذهنی:

نورون های آیینه ای در این دوره سنی از جایگاه خاصی برخوردار هستند و کودک اغلب با تقلید کردن از فعالیت های آنها کمک می گیرد. کودکی که به راحتی حرکات بزرگتر ها مانند جمع کردن لب ها، در آوردن زبان، تولید صدا و تقلید صدا را به خوبی انجام می دهد نشانه این است که نورون های آیینه ای فعالی دارد و از توانایی ذهنی خوبی برخوردار است.

زبان:

زمان ادای کلمات و جملات و صحبت کردن یکی از موضوعاتی است که از طریق آن می توان توانایی ذهن کودک را ارزیابی نمود. چرا که نشان از فعالیت های قسمت های عمده مغز دارد.

حافظه:

حافظه کودک را نیز با آزمایش هایی می توان سنجید فرض کنید به کودک 4 ماهه ای یک جغجغه داده اید و او قبلا با جغجغه یا اسباب بازی های شبیه به آن بازی نکرده است بنابراین جغجغه جنبه ای جدید از محیط است که کودک باید خود را با آن سازگار کند و زمانی که اسباب بازی را در اختیارش قرار می دهید که قبلا با آن ساعت هایی بازی کرده است بهتر می تواند آنرا به دست بگیرد و با آن بازی کند این نشانه ای از حافظه نوزاد است. در سنین بالاتر با راحتی بیشتری می توان حافظه کودک را سنجید که بخش مهمی از هوشبهر که برای یادگیری لازم است به شمار می آید.

به طور کلی رشد در قلمرو های مختلف آهنگ های مختلفی دارد از این رو کودکی که از لحاظ رشد حرکتی پیشرفت کرده است ممکن است در رشد زبان پیشرفتی نداشته باشد، بنابر این با ارزیابی همه جانبه و با کمک گرفتن از متخصص است که می توان حدود هوشبهر کودک زیر دو سال را سنجید و اینکه کودک خیلی زود مهارت های حرکتی را بیاموزد نشانه تیزهوشی نیست و دیر باز کردن زبان هم نشانه کند ذهنی نیست و در سنجش سنجش هوش کودکان باید توجه داشت که مولفه های مختلف با در کنار هم قرار گرفتن و با بررسی های عصب شناختی و دقیق قابل نمره گذاری و ارزیابی هستند. و با مشاهدات معمولی نمی توان به کودک برچسب تیزهوشی یا کند ذهنی زد.

این نکته نیز در سنجش هوش کودکان قابل توجه است که تمام مولفه ها با آموزش قابل تغییر هستند مثلا کودکی که زیاد با او صحبت می شود زودتر شروع به صحبت کردن می کند و یا مهارت های حرکتی قابل تمرین هستند بنابراین والدین با تمرین و توجه به نوزاد می توانند توانایی ذهنی او را تقویت نمایند.