عوارض جانبی داروهای روانپزشکی
علاوه بر مزایای زیاد داروهای روانپزشکی، ممکن است عوارض جانبی ناخواسته ای نیز ایجاد کند. این عوارض جانبی می تواند با استفاده کوتاه مدت یا طولانی مدت رخ دهد. بسیاری از داروهای روانپزشکی دارای عوارض جانبی عمومی هستند که تقریباً همه داروهای یک دسته را در بر می گیرد. بیماران مختلف پاسخ های درمانی و عوارض جانبی متفاوتی نسبت به داروهای روانپزشکی مختلف دارند و هیچ دستور العمل یا دوز واحدی وجود ندارد که برای همه کارآمد باشد. یک بیمار ممکن است با یک دارو بهتر از داروی دیگر عمل کند. ممکن است شما و پزشکتان کارهایی برای به حداقل رساندن یا کاهش عوارض جانبی انجام دهید، مانند تغییر دوز، تغییر زمان یا نحوه مصرف دارو. با این حال، لطفاً قبل از صحبت با پزشک خود، هیچ تغییر دارویی ایجاد نکنید.
چه عوارض جانبی ممکن است تجربه کنم؟
عوارض جانبی که ممکن است تجربه کنید به دارویی که مصرف می کنید و واکنش فردی شما به آن بستگی دارد. برخی از افراد دچار عوارض جانبی خاصی می شوند در حالی که برخی دیگر این عوارض را ندارند. عوارض جانبی در صورت بروز نیز می تواند خفیف یا شدید باشد. هیچ راهی برای دانستن واکنش دقیق شما قبل از شروع مصرف دارو وجود ندارد. اگر می‌خواهید عوارض جانبی احتمالی یک دارو را بیابید، می‌توانید بروشور اطلاعات بیمار (PIL) را که در بسته داروی شما ارائه می‌شود، بررسی کنید. همچنین در این مطلب سعی می کنیم عوارض عمومی برخی داروها را ذکر کنیم.
داروهای ضد روانپریشی غیر آتیپیک (Antipsychotics)
عوارض جانبی این داروها ممکن است شامل خواب آلودگی، بی قراری، اسپاسم عضلانی، لرزش، خشکی دهان یا تاری دید باشد. عوارض جانبی طولانی مدت شامل دیسکینزی دیررس (TD) است، اختلالی که با حرکات غیرارادی مشخص می شود که اغلب دهان، لب ها و زبان و گاهی اوقات تنه یا سایر قسمت های بدن مانند بازوها و پاها را تحت تاثیر قرار می دهد. مصرف این داروها در مدت زمان طولانی(معمولاً چندین سال) خطر عوارض جانبی طولانی مدت را افزایش می دهد. داروهای ضد روانپریشی معمولاً برای سایکوز یا اسکیزوفرنی تجویز می شوند. هالوپریدول و تری فلوئپرازین از این نوع داروها می باشند.
داروهای ضد روانپریشی آتیپیک (Atypical Antipsychotics)
آنتی‌سایکوتیک آتیپیک که به عنوان نسل دوم داروهای آنتی‌سایکوتیک نیز شناخته می‌شوند، داروهای جدیدی از گروه داروهای ضد روانپریشی هستند. این داروها از دهه‌ی ۹۰ میلادی تولید شده‌اند و جهت درمان بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی یا به همراه داروهای ضد افسردگی برای درمان افسردگی اساسی تجویز می‌شوند. شایع ترین عوارض جانبی شامل خشکی دهان، تاری دید و یبوست، سرگیجه یا سبکی سر و افزایش وزن است. گاهی اوقات داروهای ضد روانپریشی آتیپیک می توانند باعث مشکلات خواب، خستگی مفرط و ضعف شوند. برای برخی از داروهای ضد روان پریشی آتیپیک نیز عوارض جانبی طولانی مدت مثل دیسکینزی دیررس محتمل است. مصرف بلند مدت این داروها خطر عوارض جانبی طولانی مدت را افزایش می دهد. کلوزاپین، رسپریدون و کوئتیاپین در این دسته دارو جای می گیرد.
بنزودیازپین ها (Benzodiazepine)
نام بنزودیازپین ها از ساختمان مولکولی آنها گرفته شده است. از آنجا که بنزودیازپین ها اثرات رخوت زایی و ضد اضطرابی سریعی دارند، رایج ترین داروهای مصرفی برای درمان فوری بیخوابی،اضطراب حاد و سراسیمگی یا اضطراب همراه با هرگونه اختلال روانپزشکی هستند. برخی از آنها عبارتند از: زاناکس، کلردیازپوکساید، لورازپام و آلپارازولام. خواب آلودگی، اختلال در هماهنگی حرکتی، اختلال در حافظه و خشکی دهان از شایع ترین عوارض آنها هستند.
داروهای مهارکننده باز جذب سروتونین یا SSRI
دسته‌ای از داروهای نسل جدید ضد افسردگی هستند که برای درمان افسردگی و برخی از انواع اختلالات اضطرابی و اختلالات شخصیتی کاربرد دارند. همچنین جزو پرتجویزترین داروها برای افسردگی هستند. برای نمونه می توان از فلوکستین، سرترالین و سیتالوپرام نام برد. این داروها عوارض جانبی کمتری از داروهای قدیمی تر ضد افسردگی دارند. تهوع، اسهال، اختلال عملکرد جنسی، بی خوابی، خستگی و سردرد از عوارض شایع آنها هستند.
داروهای محرک (Stimulants)
داروهای محرک معمولاً شامل آمفتامین و دکستروآمفتامین (دکسدرین)، اتوموکستین، دکس متیل فنیدیت (فوکالین)، لیسدگزامفتامین (ویوانس) و متیل فنیدیت (کنسرتا، ریتالین) هستند که سبب افزایش هشیاری، تمرکز و سایر مهارت های شناختی می شوند. عوارض جانبی رایج محرک ها از دست دادن اشتها، مشکلات خواب و نوسانات خلقی است. تیک‌های حرکتی یا تیک‌های کلامی (حرکات یا صداهای ناگهانی و تکراری) از عوارض نادر آنها هستند.
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای ( Tricyclic Antidepressants)
داروهای سه حلقه ای در واقع داروهای ضد افسردگی قدیمی هستند که به نسبت SSRIها عوارض بیشتری دارند. ایمی پرامین، آمی تریپتیلین ،داکسپین و نورتیریپتیلین از این نوع دارو هستند. کاهش فشار خون در حالت ایستاده، خشکی دهان، یبوست، احتباس ادرار، تاری دید، سرگیجه و افزایش وزن از عوارض های شایع این داروها هستند.
چقدر احتمال دارد که عوارض جانبی داشته باشم؟
احتمال تجربه عوارض جانبی مختلف برای هر دارو متفاوت است. خطر تجربه یک عارضه جانبی در اکثر بروشورهای اطلاعات بیمار (PIL) برای داروهای خاص توضیح داده شده است و پیشنهاد می شود قبل از مصرف دارو بروشور را با دقت مطالعه کنید. معمولا میزان خطر اینگونه ذکر می شود:
بسیار شایع (بیش از 1 نفر از هر 10 نفر را تحت تاثیر قرار می دهد)
شایع (بین 1 در 10 و 1 در 100 نفر تأثیر می گذارد)
غیر شایع (بین 1 در 100 و 1 در 1000 نفر تأثیر می گذارد)
نادر (بین 1 در 1000 و 1 در 10000 نفر رخ می دهد)
بسیار نادر (کمتر از 1 در 10000 نفر را مبتلا می کند)
نامشخص (ما نمی دانیم چند نفر تحت تأثیر قرار گرفته اند)
در صورت بروز عوارض جانبی چه کار کنم؟
اگر به طور جدی احساس ناراحتی می کنید فورا مشاوره پزشکی دریافت کنید و یا با اورژانس در تماس باشید. از رانندگی و کار با ماشین آلات جدا خودداری کنید؛ حتی برای دریافت کمک پزشکی. اگر نسبتا احساس ناخوشی می کنید یا بسیار نگران هستید در عرض 12 ساعت مشاوره پزشکی دریافت کنید. اگر احساس ناخوشی یا ناراحتی خفیفی دارید در چند روز آینده مشاوره پزشکی دریافت کنید و اگر به تازگی مصرف دارو را شروع کرده اید، بهتر است چند روز صبر کنید تا ببینید آیا عوارض جانبی از بین می روند یا خیر. اما اگر نگران هستید، همچنان می توانید با پزشک متخصص مشورت کنید.