واقعیت مجازی (VR) و روان درمانی

واقعیت مجازی یا Virtual reality یک تجربه شبیه سازی شده است که می تواند مشابه یا کاملا متفاوت از دنیای واقعی باشد. از کاربردهای واقعیت مجازی می توان به سرگرمی، آموزش و تجارت اشاره کرد. شاید فکر کنید که واقعیت مجازی نمی تواند تجربه واقعی را شبیه سازی کند یا می شود در مقابل آن مقاومت کرد، اما اگر یکبار آن را امتحان کنید متوجه می شوید که نمی توان در مقابل آن مقاومت کرد و مغز شما کاملا آن را واقعی ادراک می کند. واقعیت مجازی (VR) اخیراً به عنوان یک روش مؤثر برای ارائه خدمات مراقبت های بهداشتی عمومی و تخصصی ظاهر شده است و به نظر می رسد آماده ورود به جریان اصلی روان درمانی است. از آنجایی که واقعیت مجازی می‌تواند بخشی از آینده روان‌شناسی و درمان باشد، لازم دیدیم که از تاثیرات آن بر اختلالات و مشکلات روانشناسی صحبت کنیم. واقعیت مجازی (VR) ثابت کرده است که ابزار قدرتمندی برای کمک به افراد برای غلبه بر اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD و بسیاری دیگر از مشکلات سلامت روان از جمله فوبیا، اضطراب و افسردگی است.

واقیت مجازی درمانی چیست؟ (Virtual reality therapy)

هدف واقعیت مجازی انعکاس واقعیت و ایجاد دنیایی است که هم غوطه‌ورکننده و هم تعاملی باشد. اینکه واقعیت مجازی چقدر موفق باشد بستگی به نزدیکی تجربه واقعی و مجازی در مورد یک موضوع واحد است. محیط های VR می توانند بسیار واقعی به نظر برسند. در یک مطالعه اساسی، محققان دریافتند که اندام‌های دیجیتال در VR از اندام های واقعی خود ما قابل تشخیص نیستند. از این گذشته، سیستم‌های VR می‌توانند پاسخ‌های فیزیولوژیکی و روان‌شناختی را القا کنند که می‌توان آن‌ها را با تغییرات هورمون‌های استرس و سایر حالات بیولوژیکی اندازه‌گیری کرد. از نظر بصری، اجزای سیستم VR با هم کار می کنند تا توهمات حسی را ایجاد کنند که شبیه سازی کم و بیش باورپذیری از واقعیت را ایجاد می کند. آنها معتبر به نظر می رسند چون پاسخ های مغزی و رفتاری حاصل از VR منعکس کننده پاسخ های موجود در دنیای واقعی است. دستکش های هپتیکی نیز به کاربر این امکان را می دهد تا تجربه طبیعی تری داشته باشد. مداخلات سنتی سلامت روان را می توان با فناوری پیشرفته ترکیب کرد تا مراجعان را در موقعیت های ایمن، کنترل شده و از نظر زیست محیطی معتبر قرار دهد. در نتیجه، VR یک محیط مناسب و ارزشمند برای بازآفرینی ایمن اضطراب و سایر احساسات پیچیده ارائه می‌کند. پتانسیل واقعیت مجازی برای شبیه سازی موقعیت ها و تعاملات اجتماعی نامحدود است. در حالی که این تجربه برای کاربر همه جانبه و قابل باور است، ضبط های MRI از عملکرد فرد می توانند در صورت نیاز واکنش های روانی را با فعالیت مغز در حالت خنثی مقایسه کنند و سرعت درمان را بالاتر برد. از همه مهم تر اینکه VR کار می کند؛ درمان VR با موفقیت اضطراب، PTSD، فوبیا و افسردگی را درمان کرده است. اما چگونه؟

 VR چگونه کار می کند؟ نگاهی به روانشناسی پشت آن

برای احساس غوطه ور بودن، سیستم ها معمولاً شامل دو نمایشگر بصری (یکی برای هر چشم) هستند که هرکدام کمی متفاوت هستند، همانطور که وقتی ما هر شیئی را در دنیای واقعی مشاهده می کنیم، تفاوت دارند. به عنوان مثال، با یک چشم بسته به انگشت خود نگاه کنید، سپس با چشم دیگر عوض کنید. متوجه یک تغییر جزئی در تصویر خواهید شد. مغز ما ورودی‌ها (مصنوعی یا واقعی) را از هر دو چشم دریافت می‌کند تا یک نمایش ذهنی سه بعدی ایجاد کند. دنیای مجازی با افزودن اطلاعات حسی اضافی واقعی‌تر می‌شود: محرک‌های شنوایی از طریق هر دو گوش وارد می‌شوند و همچنین دستکش ها و سنسورهای هپتیک هم احساس لمس را تحریک می کنند. شاید جذاب ترین بخش واقعیت مجازی، توانایی کاربر در تعامل با محیط باشد. با حرکت دادن سر، اشاره به چیزی یا گرفتن چیزی، یا حتی تغییر جهت نگاه خود، می توانیم محیط مقابل خود را تغییر دهیم که میزان غوطه وری ما در این تجربه نیز بستگی به کیفیت و کمیت این تعامل دارد. اما چرا اینقدر واقعی است؟ زیرا برای مغز، واقعیت دارد. نواحی خاصی از مغز که فعال می شوند برای مغز ما عینا تداعی تجربه واقعیست. همچنین احساس حضور در آن لحظه؛ درست مثل حضور شما در اینجا و خواندن این مطالب.

نگاهی به درمان واقعیت مجازی و اختلالات

فوبیا

در درمان متداول فوبیا از روش مواجه سازی استفاده می کنند که در واقع با تصویر سازی مراجع از شرایط یا شی فوبی شروع شده و تا حضور فیزیکی شی یا شرایط پیش می رود. این فرآیند با VR به راحتی و با کیفیت بالاتر قابل اجراست. VRET یا مواجه سازی با واقعیت مجازی برای درمانگر ابزار ارزشمندی برای تسهیل و کنترل تعامل عاطفی در مراجع در حین کار بر روی ترس‌ها و اضطراب است. تا کنون درمان فوبیاهای زیر با VR موفقیت آمیز بوده :

آراکنوفوبیا – عنکبوت هراسی
ایروفوبیا – ترس شدید از پرواز
آگورافوبیا – ترس از فضاهای باز و موقعیت هایی که امکان فرار وجود ندارد
کلاستروفوبیا – ترس شدید از گیر افتادن در فضاهای کوچک
گلوسوفوبیا – ترس از سخنرانی در جمع

اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD

اضطراب

افسردگی

افراد مبتلا به افسردگی می توانند علائم خلق و خوی ضعیف، کم اشتهایی، اختلال خواب، کمبود انرژی و احساس بی ارزشی را نشان دهند. تحقیقات مداوم ارزش VR را به عنوان درمانی برای افسردگی تایید می کند. استفاده از VR منجر به کاهش قابل توجه علائم در مراجعین مبتلا به افسردگی شده است، اما تحقیقات بیشتری برای یافتن تعادل بهینه با درمان‌های موجود مورد نیاز است.

چند مزیت درمان مبتنی بر واقعیت مجازی

  VR باید صرفا به عنوان یک ابزار در نظر گرفته شود و نه پاسخ به هر چالش سلامت روانی که مراجع با آن مواجه است. اما با این حال مزیت هایی دارد:

• کنترل مستقیم بر محیط و درجه قرار گرفتن نسبت به محرک استرس زا یا ترس آور ، به عنوان مثال، هنگام درمان ترس از پرواز، تلاطم را می توان در صورت لزوم حذف یا اضافه کرد.
• تنظیمات را می توان با گنجاندن اشیاء، صداها و حتی بوهای گذشته برای مراجع بسیار مرتبط و شخصی کرد.
• درمان می تواند سازگارتر و قابل تکرار یا پیش رونده باشد.
• محرک ها را می توان به تدریج معرفی کرد و در صورت نیاز حذف کرد. به عنوان مثال، ترس از عنکبوت را می توان با ظرافت کنترل کرد و در صورت نیاز متوقف کرد.
• جلسات برای پخش مجدد در دسترس هستند و نتایج را می توان برای ارزیابی مداوم جمع آوری کرد.
• برای مراجعینی که نمی توانند وضعیت را به اندازه کافی تصور کنند تا سطح نرمال اضطراب خود را ایجاد کنند، مفید است.