اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی مزمن و شدید است که بر نحوه تفکر، رفتار، ابراز احساسات، درک واقعیت و ارتباط فرد با دیگران تأثیر می گذارد. اگرچه اسکیزوفرنی به اندازه سایر بیماری‌های روانی رایج نیست، اما می‌تواند مزمن‌ترین و ناتوان‌کننده‌تر باشد.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً در جامعه، محل کار، مدرسه و روابط با مشکلاتی روبرو هستند. آنها ممکن است احساس ترس و گوشه گیری کنند و به نظر می رسد که ارتباط خود را با واقعیت از دست داده اند. این بیماری درمان قطعی ندارد اما با درمان مناسب قابل کنترل است.
بر خلاف تصور رایج، اسکیزوفرنی همان چند شخصیتی نیست. اسکیزوفرنی شامل روان پریشی است، نوعی بیماری روانی که در آن فرد نمی تواند واقعیت را از آنچه تصور می کند تشخیص دهد. گاهی افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی ارتباط خود را با واقعیت از دست می دهند. جهان ممکن است مانند مجموعه ای از افکار، تصاویر و صداهای گیج کننده به نظر برسد. رفتار آنها ممکن است بسیار عجیب و حتی تکان دهنده باشد. تغییر ناگهانی در شخصیت و رفتار، زمانی که افراد مبتلا به آن ارتباط خود را با واقعیت از دست بدهند، دوره روان پریشی نامیده می شود.
شدت اسکیزوفرنی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از افراد تنها یک دوره روان پریشی دارند، در حالی که برخی دیگر در طول زندگی خود چندین دوره را تجربه می کنند اما در این بین زندگی نسبتاً عادی دارند، برخی دیگر ممکن است در طول زمان، با بهبود اندکی بین دوره‌های روان پریشی، مشکلات بیشتری در عملکرد روزانه داشته باشند. به نظر می رسد علائم در چرخه هایی که به عنوان عود و بهبودی شناخته می شوند، بدتر و بهبود می یابند.
علائم اسکیزوفرنی
این وضعیت معمولاً اولین علائم خود را در مردان در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 نشان می دهد و بیشتر زنان در اوایل 20 تا 30 سالگی را تحت تاثیر قرار می دهد. اسکیزوفرنی شامل طیفی از مشکلات در تفکر، رفتار و احساسات است. علائم و نشانه‌ها ممکن است متفاوت باشد، اما معمولاً شامل هذیان، توهم یا گفتار نامنظم است و منعکس کننده اختلال در عملکرد است. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- هذیان: باورهای نادرست و گاه عجیبی هستند که مبتنی بر واقعیت نیستند و فرد حاضر به پذیرش غلط بودن آنها نیست، حتی اگر حقایق مشخص شود.
- توهم: احساساتی هستند که واقعی نیستند. شنیدن صداها شایع ترین توهم در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی است. صداها ممکن است در مورد رفتار فرد اظهار نظر کنند، به او توهین کنند یا دستور دهند. توهم های دیداری، لامسه ای و بویایی نیز وجود دارند.
- کاتاتونیا: در این حالت، فرد ممکن است صحبت نکند و بدن او برای مدت طولانی در یک وضعیت ثابت بماند. تکرار حرکات، مانند قدم زدن یا راه رفتن در دایره نیز در این حالت شایع است.
- صحبت های نامفهوم: به اصطلاح به این حالت سالاد کلمات گفته می شود. صحبت ها پراکنده و نامربوط هستند.
- تغییر سریع از یک فکر به فکر دیگر بدون ارتباط واضح یا منطقی بین آنها
- ناتوانی در تصمیم گیری
- فراموش کردن یا از دست دادن چیزها
- داشتن مشکل در درک مناظر، صداها و احساسات روزمره
- مشکل در تمرکز یا توجه کردن
- مشکل در حافظه فعال
- فقدان احساسات یا طیف محدودی از احساسات
- کناره گیری از خانواده، دوستان و فعالیت های اجتماعی
- انرژی پایین
- از دست دادن لذت یا علاقه به زندگی
- عادات بد بهداشتی و نظافتی
انواع اسکیزوفرنی
پارانوئید
این شایع ترین نوع اسکیزوفرنی است. ممکن است دیرتر از سایر اشکال در زندگی ایجاد شود. علائم شامل توهم و یا هذیان است، اما گفتار و احساسات فرد ممکن است تحت تأثیر قرار نگیرد. معمولا توهم و هذیان این نوع اسکیزوفرنی، حالت بدبینی دارد.
اسکیزوفرنی آشفته یا سازمان نیافته
اسکیزوفرنی آشفته با رفتار نامنظم و گفتار بی معنی مشخص می شود. یکی دیگر از ویژگی های برجسته، عاطفه و احساسات نامناسب یا حالت بی احساسی است. اسکیزوفرنی آشفته اغلب در نوجوانان و جوانان بین سنین 15 تا 25 سال دیده می شود. افرادی که این نوع از اسکیزوفرنی را نشان می دهند اغلب در مهارت های شناختی خود مانند حافظه، مهارت های حرکتی و توجه مشکل دارند.
اسکیزوفرنی باقیمانده
اسکیزوفرنی باقیمانده خفیف‌ترین شکل اسکیزوفرنی است که علائم مثبت اسکیزوفرنی پارانوئید (توهمات، تفکر هذیانی) به طور فعال در بیمار نشان داده نمی‌شود، اگرچه او همچنان علائم منفی (عدم ابراز احساسات، گفتار عجیب) را نشان می‌دهد. فرد مبتلا ممکن است در حال گذار از مرحله حاد به بهبودی یا برعکس باشد. اسکیزوفرنی باقیمانده می تواند در هر زمانی ناپدید یا دوباره ظاهر شود.
کاتاتونیک
اسکیزوفرنی کاتاتونیک شکل نادری است با علائمی که بیشتر در اعمال فیزیکی افراد به جای افکار آنها قابل تشخیص است. افراد مبتلا اغلب با تحت تأثیر مواد مخدر یا الکل بودن، اشتباه گرفته می شوند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک اغلب دارای علائمی هستند از قبیل: حرکت بیش از حد بدون هدف یا وضعیت عجیبی جسمی، گیجی و وتکنش نشان ندادن به اطراف، تقلید سخن بقیه یا گفتار بی معنی و جملات ناگهانی با حالت خشمگینانه.
نامشخص
اسکیزوفرنی نامشخص شامل علائمی است که در انواع پارانوئید، آشفته، باقی مانده یا کاتاتونیک نمی گنجد. البته علائم در فرد وجود دارد اما در طبقه خاصی جا نمی گیرد.
علت اسکیزوفرنی
علت دقیق این اختلال مشخص نیست. محققان چندین مورد را کشف کرده اند که به نظر می رسد فرد را بیشتر در معرض ابتلا قرار می دهد، از جمله:
- ژنتیک (وراثت): افرادی که سابقه خانوادگی این اختلال را دارند احتمال بیشتری برای ابتلا به اسکیزوفرنی دارند.
- شیمی مغز: مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است نتوانند مواد شیمیایی مغز به نام انتقال دهنده های عصبی را که مسیرهای خاص یا مدارهای سلول های عصبی را کنترل می کنند که بر تفکر و رفتار تأثیر می گذارد، تنظیم کنند.
- ناهنجاری مغز: تحقیقات ساختار مغز غیرطبیعی را در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی پیدا کرده است. اما این برای همه افراد مبتلا صدق نمی کند.
- محیط: مواردی مانند عفونت های ویروسی، قرار گرفتن در معرض سمومی مانند ماری جوانا، یا موقعیت های بسیار استرس زا ممکن است باعث ابتلا در افرادی شود که سابقه ژنتیکی دارند.
تشخیص و تست اسکیزوفرنی
اگر دلایل جسمی برای ابتلا وجود نداشته باشد، روانپزشکان و روانشناسان از مصاحبه ها و ابزارهای ارزیابی ویژه طراحی شده برای ارزیابی یک اختلال روانپریشی مانند تست اسکیزوفرنی استفاده می کنند. درمانگر تشخیص خود را بر اساس گزارش فرد و خانواده از علائم و مشاهده آنها از نگرش و رفتار فرد استوار می کند. برای کمک به تشخصیص و شروع اقدامات دیگر، تست آنلاین اسکیزوفرنی می تواند مفید باشد.
درمان اسکیزوفرنی
هدف از درمان، کاهش علائم و کاهش احتمال عود یا بازگشت علائم است. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروها: داروهای اولیه ای که برای درمان استفاده می شوند، داروهای ضد روان پریشی نامیده می شوند. این داروها اسکیزوفرنی را درمان نمی کنند، اما به تسکین دردسرسازترین علائم، از جمله هذیان، توهم، و مشکلات فکری کمک می کنند.
- بستری شدن در بیمارستان: بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است به صورت سرپایی درمان شوند. اما بستری شدن در بیمارستان ممکن است بهترین گزینه برای افرادی با علائم شدید که ممکن است به خود یا دیگران آسیب برساند یا کسانی که نمی توانند در خانه از خود مراقبت کنند، باشد.
- رواندرمانی: در حالی که دارو ممکن است به تسکین علائم کمک کند، درمان‌های روانی اجتماعی مختلف می‌توانند به مشکلات رفتاری، روان‌شناختی، اجتماعی و شغلی مرتبط با بیماری کمک کنند. از طریق درمان، بیماران همچنین می توانند یاد بگیرند که علائم خود را مدیریت کنند، علائم هشدار دهنده اولیه عود را شناسایی کنند و یک برنامه پیشگیری از عود ارائه دهند.