روش تدریس کاوشگری

با توجه به آشنایی دانش آموزان با تکنولوژی های جدید و افزایش اطلاعات آنها یکی از روش‌های جذاب تدریس، روش تدریس کاوشگری است که به ارزیابی آن می‌پردازیم.

امروزه روحیه و اطلاعات دانش‌آموزان با توجه به آشنایی بالای آنها با تکنولوژی تغییر زیادی داشته است و این مسأله ضروری است که معلمان از روش‌های جدید و متنوع تدریس برای ایجاد جذابیت استفاده کنند.

تعداد نسبتاً زیادی از الگوهای تدریس به منظور افزایش توانمندی شاگردان طراحی شده‌اند و تأکید در بهتر انجام شدن پردازش اطلاعات در ذهن دارند. در روش کاوشگری، اطلاعات چنان ارائه می شود که شاگردان با مفهومی ساختن و عملی کردن آن می‌توانند مطالب را بهتر یاد بگیرند و به خاطر بسپرند. این روش موجب یادگیری حقایق علمی، روش و نگرش علمی، درک علمی، ایجاد تفکر خلاق و اشتیاق به تحصیل می‌شود.

معلم در این روش نقش راهنما را در تدریس ایفا می‌کند و به جای ارائه دادن مستقیم اطلاعات، موقعیتی را فراهم می‌کند تا دانش‌آموزان کاوشگرانه به مطالب لازم دست یابند و آنها را فراگیرند. معلم می‌تواند با طرح سؤال و ایجاد مسأله، کاوشگری دانش‌آموزان را استمرار بخشد.

روش تدریس کاوشگری به شکل زیر انجام می شود:

• در ابتدا هدف‌های درس به طور مختصر و کلی توسط معلم بازگو می‌شود و برخلاف روش‌های دیگر بیشتر بر مهارت و روال کار تأکید می‌شود تا شاگردان خود برای رسیدن به هدف‌های محتوای درس یا هدف اجتماعی که مد نظر دارند، تلاش کنند.
• در نظر داشته باشید که آیا شاگردان با الگوها آشنایی دارند؟ آیا در ارتباط با هر یک از جنبه‌های تدریس به کمک یا مهارت‌آموزی خاص نیاز دارند؟ با ارزیابی و سؤال‌های شفاهی می‌توان فهمید که دانش‌آموزان تا چه حد آماده همکاری هستند.
• هدف‌های محتوایی برای عادت‌آموزی به کاوشگری در اطلاعات، مفاهیم و نظریه‌های موجود در مسأله یا شرح درس پیچیده‌ای که به شاگردان ارائه می‌شود، نهفته است. شاگردان باید اطلاعات را کشف کنند، مفاهیم را شکل دهند و نظریه‌ها را به وجود آورند.
• اولین فعالیت در تدریس کاوشگری ارائه مسأله است. مسأله را مطرح کرده و به طور واضح برای دانش‌آموزان توضیح دهید که از آنها می‌خواهید در چه زمینه‌ای فعالیت و تفکر کنند و احتمال دارد به چه نتایجی بتوانند دست یابند.
• وقتی که مسأله مطرح شد، نکات ابهامی باقی می‌ماند که در گام بعدی شاگردان برای گردآوری اطلاعات درباره مسأله به طرح سؤال می‌پردازند.
• مرحله بعدی آزمایشگری است که معلم این گام را با آموزش به آنها برای آغاز ایجاد فرضیه‌ها پیش می‌برد. نوع انجام آزمایش با توجه به نوع درس انتخاب می‌شود. اگر درس در زمینه علوم پایه باشد، به آزمایشگاه نیاز است و اگر علوم انسانی باشد، می‌توان از بازدید، بروشور، فیلم و اسلاید استفاده کرد.
• گام بعدی صحبت درباره حدسیاتی است که دانش‌آموزان بعد از آزمایش به آن دست یافته‌اند. شاگردان فرضیه‌ها را سبک و سنگین می‌کنند و توضیحاتی را که برای آن پدیده مناسب‌تر است، می‌سنجند. اگر شاگردان خود چنین نکنند، معلم باید آغازگر این گام شود.
• اگر شاگردان در استنتاج خود درباره اطلاعات موفق بودند، معلم می‌تواند آنان را قدمی جلوتر برده و با طرح پرسشی مانند «چه روی خواهد داد، اگر…؟» بخواهد تا بر حسب اطلاعات خود عواقب را پیشگویی کنند.
• در آخر شاگردان برای تجزیه و تحلیل فرآیند کاوشگری خود و اندیشیدن درباره نحوه بهبود آن راهنمایی می‌شوند.

تحقیقات یادگیری توأم با همکاری و تفکر را بسیار مثبت قلمداد می‌کنند. محیط مشارکت‌آمیزی که این الگوی تدریس به وجود می‌آورد، اثرات قابل ملاحظه‌ای بر رفتارهای اجتماعی شاگردان دارد و بر احساس همدردی آنها نسبت به دیگران می‌افزاید. همچنین تنش‌های میان‌گروهی و رفتار پرخاشگرانه و ضداجتماعی آنان را کاهش می‌دهد، قضاوت اخلاقی آنان را زیادتر می کند و احساسات مثبت نسبت به دیگران را به وجود می‌آورد.

اجرای خوب الگو بسیار مهم است و اگر معلم خلاق باشد، می‌تواند این روش تدریس را با کیفیت بهتر پیش ببرد.

روحیه جستجوگر دانش‌آموزان تحریک شده و دانش‌آموزان به خودآموزی و ارزشیابی از خود می‌پردازند تا بتوانند با راهنمایی و همکاری معلمشان آگاهانه به پیش روند. آموزگار باید حس کنجکاوی و اکتشاف را به نحو شایسته بیدار سازد و اشتیاق فراگیرندگان را بررسی و آنها را به مشاهده و تجربه و کشف کردن تشویق کند و تفکر علمی و انتقادی را در آنها پرورش دهد.

تحقیقات نشان داده‌اند که روش تدریس کاوشگری بر هوش هیجانی دانش‌آموزان نیز تأثیر مثبت دارد و شرایط مطلوبی را فراهم می‌کند تا دانش‌آموزان راحت‌تر با محیط و روش تدریس معلم کنار بیایند و می‌تواند باعث شود که افت تحصیلی آنها به صفر برسد. این روش همچنین بر رشد دانش فراشناختی دانش‌آموزان تأثیر داشته است و در یادگیری بهتر علوم تجربی و علوم اجتماعی مؤثر بوده است.

روش تدریس کاوشگری در صورتی که بر اساس اصول و با مدیریت معلم انجام شود، می‌تواند بر یادگیری بهتر دروس و حل مسائل و روابط اجتماعی دانش‌آموزان تأثیر مثبت داشته باشد.