تعریف یادگیری، تعاریف علمی قدیمی و جدید

مقدمه ای در مورد یادگیری

مغز و ذهن انسان، یکی از پیچیده‌ترین ساختارهای شناخته‌شده در جهان است؛ به‌طوری که هنوز بخش‌های زیادی از عملکرد آن برای دانشمندان ناشناخته باقی مانده است. یادگیری نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عملکردهای ذهن، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و نمی‌توان آن را در قالب یک تعریف ساده خلاصه کرد.
در طول سال‌ها، متخصصان علوم شناختی، روان‌شناسان و مربیان تلاش کرده‌اند تعاریف مختلف و دقیقی از یادگیری ارائه دهند. هر کدام از این تعاریف از زاویه‌ای خاص به این فرایند نگاه کرده‌اند و بر جنبه‌هایی چون تغییر رفتار، کسب مهارت، انتقال اطلاعات یا سازگاری با محیط تمرکز داشته‌اند.
در این مطلب از جعبه ابزار ذهنی، قصد داریم 10 تعریف معتبر و شناخته‌شده از یادگیری را با هم مرور کنیم؛ تعاریفی که هر کدام می‌توانند دریچه‌ای جدید برای درک بهتر این پدیده پیچیده باشند.

10 تعریف شناخته‌شده از یادگیری (تعاریف کلاسیک)

1. یادگیری به‌عنوان تغییر توانایی مستقل از رشد

یادگیری تغییری است که در موقعیت یا توانایی‌های انسان رخ می‌دهد، اما این تغییر را نمی‌توان ناشی از فرایندهای طبیعی رشد دانست.
برگرفته از «شرایط یادگیری» نوشته رابرت گین

2. یادگیری به‌عنوان تغییر نسبتا دائمی ناشی از تجربه

یادگیری تغییری نسبتاً پایدار در دانش یا رفتار است که بر پایه تجربه ایجاد می‌شود و نمی‌توان آن را ناشی از خستگی یا مصرف دارو دانست.
برگرفته از «یادگیری» در دایره‌المعارف تحقیق آموزشی نوشته ریچارد مایر

3. یادگیری به‌عنوان انتقال و ادغام اطلاعات

یادگیری فرایند درونی‌سازی و ادغام اطلاعات جدید با دانسته‌ها و تجربیات پیشین است که منجر به تغییر در دانسته‌ها، نگرش‌ها و رفتارها می‌شود.
برگرفته از «یادگیری اجتماعی جدید» نوشته تونی بینگام و مارسیا کنر

4. یادگیری به‌عنوان مفهومی چندوجهی و پیچیده

یادگیری مفهومی با معانی چندگانه است که هم به کسب مهارت و دانش، هم به روشن‌تر شدن معانی تجربیات گذشته و هم به فرایند بررسی و حل مسئله اشاره دارد.
برگرفته از «یادگیری نحوه یادگیری: تئوری کاربردی برای بزرگسالان» نوشته اسمیت

5. یادگیری به‌عنوان کسب دانش و مهارت کاربردی

یادگیری یعنی به‌دست‌آوردن دانش و مهارت و توانایی استفاده از آن‌ها در مواجهه با مسائل جدید و تصمیم‌گیری‌های بهتر.
برگرفته از «علم یادگیری موفقیت‌آمیز» نوشته بران، ردگر و مک‌دانیل

6. یادگیری به‌عنوان فرایند ارتقاء عملکرد و آمادگی آینده

فرایندی که از طریق تجربه، تغییراتی در یادگیرنده ایجاد کرده و ظرفیت او را برای عملکرد بهتر و یادگیری آینده افزایش می‌دهد.
برگرفته از «چگونه کارها را یاد بگیریم» نوشته سوزان امبروس و همکاران

7. یادگیری به‌عنوان فرایند کسب تخصص

کسب دانش و تخصصی که در حافظه ذخیره شده و در زمان مواجهه با چالش‌ها و مسائل جدید قابل دسترسی و کاربرد است.
برگرفته از «یادگیرندگان بزرگسال» نوشته مالکوم دانل

8. یادگیری به‌عنوان تقویت پاسخ‌های درست و سازماندهی دانش

یادگیری ترکیبی از تقویت پاسخ‌های صحیح، تضعیف پاسخ‌های اشتباه، افزودن اطلاعات جدید به حافظه و سازماندهی آن‌ها در ذهن برای ارتباط با دانش پیشین است.
برگرفته از «یادگیری الکترونیکی و علوم آموزشی» نوشته روث کلارک و ریچارد مایر

9. یادگیری به‌عنوان تغییر عملکرد از طریق تعامل با جهان

تغییری چشمگیر در عملکرد یا ظرفیت عملکرد انسان که حاصل تعامل فعال او با جهان و تجارب زندگی است.
برگرفته از «روان‌شناسی یادگیری برای آموزش» نوشته دریسکول

10. یادگیری به‌عنوان فرایندی در محیط‌های باز و پیچیده

یادگیری در محیط‌هایی با تغییرات پویا و پیش‌بینی‌ناپذیر رخ می‌دهد و تمرکز آن بر ساختن شبکه‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی است که فرد را قادر می‌سازد یادگیری عمیق‌تر و مستمر داشته باشد.
برگرفته از «ارتباط‌گرایی: یک تئوری یادگیری برای عصر دیجیتال» نوشته جورج سیمنز

تعریف مدرن از یادگیری

1. تعریف از Illeris (2021)

Learning is a process that involves the simultaneous integration of cognitive, emotional, and social dimensions, through which individuals actively reorganize their mental structures to adapt to new experiences, challenges, and environments.
(Illeris, K. (2021). Learning in Contemporary Society. Routledge.)

ترجمه:
یادگیری فرایندی است که با ادغام همزمان ابعاد شناختی، هیجانی و اجتماعی انجام می‌شود. در این فرایند، افراد به‌طور فعال ساختارهای ذهنی خود را برای سازگاری با تجربیات، چالش‌ها و محیط‌های جدید بازسازمان‌دهی می‌کنند.

2. تعریف از Siemens & Downes (2023)

Learning is the formation and navigation of dynamic networks of information, people, and digital resources, where knowledge is distributed and constantly evolving within interconnected systems.
(Siemens, G., & Downes, S. (2023). Connectivism in the Digital Age. EDUCAUSE Review.)

ترجمه:
یادگیری، شکل‌گیری و هدایت شبکه‌های پویا از اطلاعات، افراد و منابع دیجیتال است که در آن دانش به‌طور توزیع‌شده و در حال تحول مداوم درون سیستم‌های به‌هم‌پیوسته جریان دارد.

3. تعریف از Merriam & Bierema (2022)

Learning is the ongoing negotiation of meaning through critical reflection, experience, and dialogue, enabling individuals and communities to transform their perspectives and practices.
(Merriam, S. B., & Bierema, L. L. (2022). Adult Learning: Linking Theory and Practice. Jossey-Bass.)

ترجمه:

یادگیری، مذاکره مداوم معنا از طریق بازتاب انتقادی، تجربه و گفت‌وگو است که به افراد و جوامع امکان می‌دهد دیدگاه‌ها و شیوه‌های خود را دگرگون سازند.

4. تعریف از Bransford et al. (2020)

Learning is an adaptive change in neural, cognitive, and behavioral systems, resulting from iterative cycles of prediction, feedback, and adjustment in response to environmental demands.
(Bransford, J. D., Brown, A. L., & Cocking, R. R. (2020). How People Learn II: Learners, Contexts, and Cultures. National Academies Press.)

ترجمه:

یادگیری تغییر سازگارانه‌ای در سیستم‌های عصبی، شناختی و رفتاری است که از چرخه‌های تکرارشونده پیش‌بینی، بازخورد و تنظیم در پاسخ به الزامات محیطی حاصل می‌شود.

5. تعریف از Dunlosky & Rawson (2023)

Learning is an active, self-directed process of encoding, organizing, and integrating information into existing mental frameworks, which is enhanced by metacognitive monitoring and strategy use.
(Dunlosky, J., & Rawson, K. A. (2023). The Science of Effective Learning: Applying Cognitive Psychology to Improve Education. MIT Press.)

ترجمه:

یادگیری فرایندی فعال و خودرهبرانه برای رمزگذاری، سازماندهی و ادغام اطلاعات در چارچوب‌های ذهنی موجود است که با پایش فراشناختی و به‌کارگیری راهبردها تقویت می‌شود.

نکته تکمیلی:

این تعاریف را می‌توان به‌عنوان بخش «تعاریف مدرن یادگیری» در کنار تعاریف کلاسیک قرار داد و تمایز میان دیدگاه‌های سنتی و جدید را پررنگ کرد. همچنین، این تعاریف برای نگارش مقالات آکادمیک، تولید محتوا در حوزه علوم یادگیری یا ارائه در کارگاه‌های آموزشی بسیار ارزشمند هستند.

نتیجه‌گیری

همان‌طور که مشاهده کردید، یادگیری تنها یک فرایند ساده انتقال اطلاعات یا حفظ کردن نیست؛ بلکه ترکیبی از تغییرات شناختی، رفتاری، تجربی و حتی اجتماعی است که به شکل‌های مختلف در زندگی ما حضور دارد. هر کس می‌تواند از زاویه‌ای منحصربه‌فرد، تعریف خاص خود از یادگیری را داشته باشد.

به نظر شما یادگیری چیست؟

شما چگونه یادگیری را در زندگی شخصی و حرفه‌ای‌تان تجربه می‌کنید؟ تعریف خود را با ما در قسمت نظرات به اشتراک بگذارید.