طرحواره معیارهای سخت گیرانه Unrelenting Standards
در این مقاله از جعبه ابزار ذهنی به بررسی کامل طرحواره معیارهای سخت گیرانه می پردازیم. اما قبل از مطالعه مقاله اگر قصد دارید طرحواره های خود را بشناسید حتما از تست طرحواره آنلاین استفاده کنید.
در روانشناسی و علوم شناختی، طرحواره الگوی تفکر یا رفتاری را توصیف می کند که دسته بندی اطلاعات و روابط بین آنها را سازماندهی می کند. در واقع طرحواره ها خوشه ها و ارتباط بین مفاهیم هستند که به مرور زمان در افراد شکل میگیرد و جهان بینی افراد را تعیین می کند و مفاهیم و اطلاعات بعدی در این طرحواره ها جای می گیرند. همچنین می توان آن را به عنوان یک ساختار ذهنی از ایده های از پیش تعیین شده، چارچوبی که برخی از جنبه های جهان را نشان می دهد، یا یک سیستم سازماندهی و درک اطلاعات جدید توصیف کرد. طرحواره ها بر توجه و جذب دانش جدید تأثیر می گذارد: افراد بیشتر به چیزهایی توجه می کنند که با طرح آنها جور است، در حالی که تناقضات طرح را به عنوان استثناء دوباره تفسیر می کنند یا آنها را برازش می دهند. طرحواره ها تمایل دارند بدون تغییر باقی بمانند، حتی در مواجهه با اطلاعات متناقض. طرحواره ها می توانند در درک جهان و محیط در حال تغییر سریع کمک کنند. در واقع این طرحواره ها به طرعت عمل ما در تفسیرهای مختلف کمک می کند و البته که ممکن است گاهی طرحواره های ناسازگاری در ما شکل بگیرند که کارکرد واقعی ما را بگیرند.
تعریف طرحواره از دیدگاه یونگ
جفری یانگ یانگ (1990، 1999) فرض کرد که برخی از طرحواره ها، به ویژه طرحواره هایی که عمدتاً در نتیجه تجربیات بد و ناخوشایند دوران کودکی ایجاد می شوند، ممکن است در مرکز اختلالات شخصیت، مشکلات خفیف تر شخصیتی و بسیاری از اختلالات مزمن محور I باشد. قبل از اینکه به توضیح طرحواره های ناسازگار اولیه بپردازیم، ابتدا به تعریف و چارچوب بندی مفهوم طرحواره می پردازیم.
تعریف بازنگری شده و جامع ما از طرحواره ناسازگار اولیه این است:
طرحواره یک موضوع یا الگوی گسترده و فراگیر شامل خاطرات، احساسات، شناخت ها و برداشت های جسمانی است، در مورد خود و روابط خود با دیگران که در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد شده است و در طول زندگی فرد ادامه دارد و به میزان قابل توجهی ناکارآمد است.
به طور خلاصه، طرحواره های ناسازگار اولیه از الگوهای شناختی که در اوایل رشد ما شروع می شوند و در طول زندگی تکرار می شوند، ایجاد می شود. توجه داشته باشید که طبق این تعریف، رفتار یک فرد جزء طرحواره ها نیست، بلکه به عنوان پاسخی به طرحواره است و توسط طرحواره ها هدایت می شود.
نکاتی مهم در رابطه با طرحواره ها
- طرح واره ها ابعاد مختلف زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می دهند. و در طول زمان از کودکی تا نوجوانی و تا بزرگسالی افراد ادامه دارد و در روابط افراد با دیگران و هیجانات و احساسات آنها تاثیر گذار است.
- همه طرحواره ها مبتنی بر ضربه یا بدرفتاری دوران کودکی نیستند. در واقع، یک فرد می تواند طرحواره وابستگی / عدم صلاحیت را توسعه دهد. بدون تجربه حتی یک مورد از آسیب های دوران کودکی.
- طرحواره های ناسازگار اولیه برای بقا می جنگند. همانطور که قبلاً اشاره کردیم، این نتیجه تلاش انسان برای ثبات است. طرح واره ها رفتار پیش فرض ما هستن. و بسیار برای ما راحت است که طبق طرحواره رفتار کنیم و تغییر آنها در ابتدا دشوار است. افراد به طرحواره ها طرحواره ها به عنوان حقایق پیشینی نگاه می کنند، و بنابراین این طرحواره ها بر پردازش تجربیات بعدی تأثیر می گذارند.
- طرحواره ها در اوایل کودکی یا نوجوانی به عنوان نمایشی مبتنی بر واقعیت از محیط کودک آغاز می شوند. تجربه ما این است که طرحواره های افراد به طور دقیق لحن محیط اولیه خود را منعکس می کند. به عنوان مثال، اگر فردی به ما بگوید که خانواده اش سرد بوده و در جوانی بی محبت است، معمولاً درست می گوید.
- طرحواره های ناسازگار اولیه و روش های ناسازگارانه ای که در آن افراد یاد می گیرند که چگونه با آنها کنار بیایند، اغلب زمینه ساز علائم مزمن محور I بالینی، مانند اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد و اختلالات روان تنی هستند.
- طرحواره ها یک طیف هستند، به این معنی که شدت و فراگیری آنها متفاوت است. هرچه طرحواره شدیدتر باشد، تعداد موقعیت هایی که آن را فعال می کند بیشتر است. بنابراین، برای مثال، اگر فردی از سمت هر دو والد خود انتقادهای مکرری را تجربه کند، پس تماس آن فرد با هر کسی احتمالا این طرحواره را فعال خواهد کرد.
- طرحواره های هم مثبت هستند و هم منفی، تمرکز ما از نظر بالینی تقریباً بر روی طرحواره های ناسازگار است، بنابراین با طرحواره های مثبت فعلا کاری نداریم.
ریشه طرحواره ها کجاست؟ از کجا شکل می گیرند؟
نیازهای عاطفی اساسی
دیدگاه اصلی این است که طرحواره ها از نیازهای عاطفی اصلی برآورده نشده در دوران کودکی ناشی می شوند. پنج نیاز اساسی عاطفی برای انسان ها در دوران کودکی موارد زیر هستند.
- دلبستگی ایمن به دیگران (شامل ایمنی، ثبات، پرورش، و پذیرش)
- خودمختاری، شایستگی و احساس هویت
- آزادی بیان نیازها و احساسات معتبر
- خودانگیختگی و بازی
- محدودیت های واقع بینانه و کنترل خود
ما معتقدیم که این نیازها جهانی هستند. هرچند همه افراد این نیازها را دارند، اما برخی از افراد نیازهای قوی تری نسبت به دیگران دارند. از لحاظ روانی فرد سالم کسی است که بتواند با این احساسات سازگار باشد. تعامل بین خلق و خوی ذاتی کودک و محیط اولیه منجر به ناامیدی و عدم ارضای این نیازهای اساسی می شود. هدف از طرحواره درمانی کمک به افراد برای یافتن سازگاری است.
تجربیات اولیه زندگی
تجربیات ناخوشایند دوران کودکی منشاء اولیه طرحواره های ناسازگار است. طرحواره هایی که به طور معمول زودتر ایجاد می شوند، قوی ترین هستند و معمولا هم در بستر خانواده شکل می گیرند. خانواده پویایی تمام دنیای اولیه کودک است. وقتی مراجعین، خود را در موقعیت های بالغی می بینند که سازگاری اولیه آنها را فعال می کند، طرحواره ها و رفتار آنها، نمایشی از دوران کودکی آنها است.
با این حال، طرحواره هایی که بعداً توسعه یافته اند عموماً چندان فراگیر و قدرتمند نیستند (مانند انزوای اجتماعی). ما چهار نوع تجربیات اولیه زندگی را مشاهده کرده ایم که به ایجاد طرحواره ها کمک می کند.
خلق و خو و هیجانات
عواملی غیر از محیط اولیه کودکی نیز نقش عمده ای در ایجاد طرحواره های ناسازگار ایفا می کنند. خلق و خوی کودک در توسعه طرحواره ها اهمیت ویژه ای دارد. همانطور که بسیاری از والدین به زودی متوجه می شوند، هر کودک دارای ویژگی های منحصر به فرد است و تفاوت های فردی در این سطح هم خود را نشان می دهد. در واقع این عامل را “شخصیت” یا خلق و خوی می نامیم. برخی از کودکان تحریک پذیر، برخی خجالتی تر و برخی تهاجمی تر هستند.
طرحواره معیارهای سخت گیرانه Unrelenting Standards
افرادی که این طرح واره را دارند، خودشان را افرادی تلاشگر و بی نقص گرا جلوه می دهند. آنها معتقدند که باید برای رسیدن به معیارهای بلندپروازانه، مدام تلاش کنند. این معیارها درون سازی شده اند، بنابراین برخلاف طرح واره‌ی پذیرش جویی / جلب توجه، افرادی که طرح واره‌ی معیارهای سرسختانه دارند، انتظارات و رفتارهای خود را براساس واکنشهای دیگران تغییر نمی دهند. چنین افرادی برای رسیدن به معیارها تلاش می کنند چون باید این کار را انجام دهند، نه به این دلیل که خواهان توجه دیگران هستند. حتی اگر کسی هم متوجه کارهای آنان نباشد، با این حال، اغلب این افراد، روند رسیدن به معیارها را ادامه میدهند. افرادی که هر دو طرح واره را دارند، اغلب هم به دنبال رسیدن به معیارهای بلندپروازانه هستند و هم به دنبال کسب توجه بیرونی. طرح واره های معیارهای سرسختانه، پذیرش جویی / جلب توجه و استحقاق به راحتی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته قابل مشاهده اند (اگر چه این طرح واره ها، جبران افراطی طرح واره های محرومیت هیجانی و نقص هستند).
تحت فشار بودن، شایعترین هیجانی است که این افراد تجربه می کنند. تحت فشار بودن، تمامی ندارد و از آن جا که بی نقص بودن غیرممکن است، فرد باید همیشه تلاش بیشتری انجام دهد. زیربنای همه‌ی این کارها، اضطراب شدیدی است که افراد در خصوص شکست کارها احساس می کنند – و شکست از نظر آن ها یعنی به جای رسیدن به 100 درصد معیارها، رسیدن به ۹۵ درصد معیارها. یکی دیگر از احساسات شایع این افراد ، عیب جویی افراطی از خودشان و دیگران است. بیشتر این افراد احساس می کنند که زمان به سرعت میگذرد، کارهای آنها زیاد است، اما وقت کمی دارند. نتیجه‌ی معمول این حالت، فرسودگی است. معیارهای سرسختانه نه تنها برای خود افراد ، مشکل ساز هستند، بلکه برای کسانی که با این افراد زندگی می کنند نیز پیامدهای مشکل آفرینی ایجاد می کنند. (یکی از افرادی که معیارهای سرسختانه داشت در مورد همسرش گفت: خوب نیست، اصلاً خوب نیست. به درد هیچ کاری نمی خورد.) یکی دیگر از احساسات معمول چنین افرادی ، تحریک پذیری است. وقتی که نمی توانند به سرعت کار کنند یا کارشان را خوب انجام دهند، تحریک پذیر می شوند. یکی دیگر از احساسات آن ها، رقابت جویی است. اغلب این افراد در زمره‌ی افراد تیپ A طبقه بندی می شوند که به دلیل داشتن این طرح واره، زیر فشار مزمن زمان هستند. آنها اغلب افرادی متخاصم و رقابت طلب – جلوه می کنند. اغلب، افرادی که طرح واره معیارهای سرسختانه دارند، معتاد به کار هستند، انها برای رسیدن به معیارهای خود در یک حوزه خاص، بی وقفه تلاش می کنند. حوزه ها می تواند متنوع باشد مثل: تحصیل، کار، خانه، عملکرد ورزشی، سلامتی، اخلاق یا پیروی از قوانین و فعالیت های هنری، باتوجه به بی نقص گرایی چنین افرادی ، آنها اغلب به جزئیات، زیاد توجه می کنند و عملکرد خود را نسبت به هنجار ( کار طبیعی)، کمتر برآورد می کنند. آنها در بسیاری از حوزه های زندگی مثل معیارهای اخلاقی، فرهنگی یا مذهبی، قواعد غیرقابل انعطافی دارند. تفکر آنها تقریباً همیشه حالت همه یا هیچ دارد؛ افراد معتقدند که یا دقیقاً به معیارهایشان می رسند یا این که کاملاً شکست میخورند. آنها به ندرت از موفقیت لذت می برند، چون از قبل برای کاری که باید خیلی خوب انجام بدهند، به شدت برنامه ریزی می کنند. افرادی که این طرح واره را دارند معمولاً دیدگاه شان این است که معیارهایشان بلند پروازانه نیستند، حتی احساسشان این است که این معیارها، طبیعی اند. آنها فقط کاری را انجام می دهند که از ایشان انتظار می رود. برای این که مشخص شود طرح واره آن ها ناسازگار است، باید در کارهای مربوط به طرحواره، نقص های مهمی وجود داشته باشد. این نقص ها می توانند فقدان لذت در زندگی، مشکلات مربوط به سلامتی، احساس ارزشمندی پایین، نارضایتی از روابط صمیمی و شغلی یا ناکارآمدی های دیگری باشند.
ریشه های تحولی طرحواره معیارهای سخت گیرانه
- والدین عشق خود را مشروط به شما داده اند. اگر به معیارهای آنها دست می یافتید، آنگاه از عشق و محبت والدین برخوردار می شوید.
- یکی از والدین یا هر دوی آنها معیارهای بلندپروازانه و نامتعادل داشته اند.
- شما معیارهای سختگیرانه را انتخاب کرده اید تا بتوانید حس بی ارزشی، طرد اجتماعی، محرومیت هیجانی یا شکست را جبران کنید. به عبارتی از چاله به در آمده اید و در چاه افتاده اید.
- زمانی که شما نمی توانستید به انتظارات ایده آل پرستانه والدین دست یابید، یکی از آنها یا هر دو، شما را شرمسار میکردند و شما را از انتقادهای بی رحمانه بی نصیب نمی گذاشته اند.
نشانه های تله ی زندگی معیارهای سرسختانه
به دلیل استرس های روزمره(مثل پرمشغله گی) سلامتی شما به خطر افتاده است و نه به دلیل حوادث اجتناب ناپذیر زندگی.
تعادل بین کار و تفریح را از دست داده اید. انگار زندگی برای شما در حکم فشار کار و استرس دائمی و بدون تفریح و آرامش است.
به نظر می رسد کل زندگی شما حول محور موفقیت، کسب موقعیت اجتماعی و ثروت اندوزی می گذرد. ارتباط با خویشتن واقعی را از دست داده اید و در حال حاضر نمی دانید که چه چیزی شما را خوشحال می کند.
انرژی شما صرف نظم و انضباط زندگی شما می شود. وقت زیادی را صرف برنامه ریزی، سازماندهی و تمییز کردن می کنید و باطبع فرصتی برای خلاقیت و آرامش ندارید.
به دلیل پرکاری و پرمشغله گی شما، روابطتان آسیب دیده است.
دیگران در کنار شما احساس بی کفایتی و ناآرامی می کنند، زیرا نگران هستند نتوانند انتظارات شما را برآورده سازند.
به ندرت از موفقیت های خود لذت می برید. بعد از هر موفقیتی، بلافاصله کار بعدی شما شروع می شود.
چون مدام در حال تلاش برای کسب موفقیت هستید، احساس می کنید از پا افتاده اید. دائم با کمبود وقت مشکل دارید.
معیارهای شما چنان ایده آل نگرانه هستند که بسیاری از فعالیت ها برای شما در حکم کار سخت جلوه می کنند. از کار لذت نمی برید چون به خودتان سخت می گیرید.
بسیار اهمال کار هستید. از آنجا که معیارهای سخت گیرانه ای دارید در هرکاری احساس بدبختی و ناامیدی می کنید. به دلیل اینکه کارها برای شما سخت و طاقت فرسا می شوند از انجام آنها طفره می روید.
از آنجا که اطرافیان نمی توانند معیارهای سخت گیرانه ی شما را برآورده کنند، سخت عصبانی و آشفته هستید.
نشانه های خطر در روابط عاطفی و عاشقانه
1. شما جذب کسانی می شوید که بسیار موفق، پولدار، صاحب مقام و منزلت اجتماعی می باشند.
2. شما جذب کسانی می شوید که دقیقاً مثل خودتان بسیار دقیق و وسواس باشند.
3. شما جذب کسانی می شوید که بسیار سختگیر و ایده الگر باشند.
4. شما جذب کسانی می شوید که مثل خودتان عاشق کار و تلاش هستند و استراحت نمیکنند.
5.شما و همسرتان به دلیل کار زیادی که دارید، فرصت چندانی برای با هم بودن ندارید.
6. ممکن است رابطه شما برای دیگران الگو باشد، اما خودتان چندان راضی نیستید.
7- شما جذب کسانی می شودی که از لحاظ مالی و حرفهای از شما پایین تر باشند تا بتوانید به آنها فخرفروشی کنید.
8، شما جذب کسانی می شوید که بسیار بی نظم و شلخته باشند.
9. شما جذب کسانی می شوید که مثل والدین تان، عشق خود را مشروط به شما ابراز می دارند.
10. شما جذب کسانی می شوید که در برابر معیارهای سختگیرانه تان کوتاه بیایند.
11. شما جذب کسانی می شوید که در برابر معیارهای شما کوتاه نیامده اند و از این بابت به او افتخار می کنید.
۱۲. شما جذب کسانی می شوید که تحصیلات عالی دارند زیرا تحصیل برای شما از اهمیت خاصی برخوردار است.
۱۳. شما جذب کسانی می شوید که برخلاف شما آدمهای راحت و آسانگیری هستند.
۱۴. شما جذب کسانی می شوید که بتوانند در کاهش فشارهای زندگی به شما کمک کنند.
مراحل تغییر تله ی زندگی معیارهای سخت گیرانه
- حوزه هایی از زندگی تان را مشخص کنید که زیر سیطره معیارهای سخت گیرانه یا نامتعادل قرار گرفته اند.
- مزایای تلاش برای رسیدن به این معیارهای سخت گیرانه را بنویسید.
- معایب تلاش برای رسیدن به معیارهای سخت گیرانه را بنویسید.
- تلاش کنید که به تصور خود بال و پر بدهید و زندگی رها از این معیارها را تجسم کنید.
- ریشه های تحولی و دلایل شکل گیری تله زندگی تان را درک کنید.
- تصور کنید که اگر توقعات خود را کم کنید، چه اتفاقی می افتد.
- میزان زمانی را که صرف حفظ این معیارها می کنید ، مشخص سازید.
- با نظرخواهی از افراد معقول، دیدی دقیقتر و منطقی تر نسبت به این معیارها پیدا کنید.
- با برنامه ریزی تدریجی یا تغییر رفتار، در راستای ارضای نیازهای اصلی تر گام بردارید.
در روابط عاطفی و دوستی و کاری به صورت زیر هستند (سبک مقابله ای)
تسلیم: تلاش زیاد برای بی نقص جلوه دادن خود.
اجتناب: اجتناب از موقعیت ها و تکالیفی که منجر به قضاوت در مورد عملکرد فرد می شود. اجتناب از انجام کارها، اهمالکاری.
جبران افراطی: بی توجهی به معیارها و انجام کارها بدون در نظر گرفتن زمان به صورت شتاب زرده. کنار گذاشتن تمام معیارهای بلند پروازانه و عادت کردن به انجام رفتار پایین تر از حد معمول.