مشکلات رفتاری، بخشی طبیعی از رشد کودکان هستند و در دوره‌های مختلف زندگی آن‌ها ممکن است بروز کنند. آنچه اهمیت دارد، رفتار صحیح با کودکان در مواجهه با این رفتارهاست. نحوه برخورد والدین تأثیر مستقیمی بر تکرار یا کاهش این رفتارها در آینده دارد. در ادامه، راهکارهایی برای مدیریت صحیح این تعارضات رفتاری ارائه شده است.
رفتار صحیح با کودکان هنگام دروغ‌گویی و سرپیچی
رفتار صحیح با کودکان در زمان بروز رفتارهای نامناسب مانند دروغ‌گویی یا سرپیچی نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت آن‌ها دارد. در ادامه به بررسی دلایل رایج و روش‌های برخورد صحیح با این رفتارها می‌پردازیم:
دروغ‌گویی در کودکان
کودکان ممکن است به دلایل مختلفی دروغ بگویند. سه دلیل اصلی دروغ‌گویی آن‌ها عبارتند از:
جلب توجه:
در این شرایط، با آرامش از کودک بپرسید: «آیا واقعاً این اتفاق افتاده؟» و از او بخواهید با اطمینان خاطر، حقیقت را بیان کند. رفتار صحیح با کودک در این موقعیت، شنیدن بدون قضاوت و تقویت صداقت است.
ترس از تنبیه:
اگر کودک حقیقت را گفت، او را تشویق کنید؛ مخصوصاً زمانی که ممکن است گفتن حقیقت برایش دردسرساز باشد. مثلاً بگویید: «من بهت افتخار می‌کنم که با من صادق بودی.»
تقلید از دیگران:
کودکان گاهی الگو می‌گیرند. اگر صداقت در محیط خانه ارزش باشد، احتمال دروغ گفتن کمتر می‌شود.
سرپیچی و نافرمانی
سرپیچی یکی دیگر از چالش‌های رایج در تربیت کودکان است. در رفتار صحیح با کودکان هنگام نافرمانی، بهتر است واکنشی منطقی و قاطع داشته باشید:
زمانی که کودک از انجام کار امتناع می‌کند، کار را به شکل یک چالش جذاب مطرح کنید. مثلاً:
«اگه اسباب‌بازی‌هات رو جمع کنی، می‌تونی تلویزیون تماشا کنی.»
در صورت بی‌توجهی به هشدار، عواقب مشخصی در نظر بگیرید و حتماً آن را اجرا کنید. این پایداری باعث می‌شود کودک یاد بگیرد که به صحبت‌های اولیه شما توجه کند.
مقاومت در برابر قوانین
مقاومت در برابر محدودیت‌های رفتاری مانند خاموش‌کردن تلویزیون یا کنار گذاشتن گوشی، از دیگر رفتارهای چالش‌برانگیز کودکان است.
در این موقعیت‌ها:
- وقتی کودک قوانین را رعایت نمی‌کند، وسایل الکترونیکی را به طور موقت بردارید.
- برای او یک برنامه سالم و جایگزین در نظر بگیرید تا بداند همیشه گزینه‌ای برای سرگرمی وجود دارد.
رفتار صحیح با کودکان در مواجهه با مشکلات مربوط به غذا
رفتار صحیح با کودکان هنگام بروز مشکلات غذایی، نقش مهمی در شکل‌گیری عادات غذایی سالم در آن‌ها دارد. برخی کودکان ممکن است بدغذا باشند، برخی دیگر مدام احساس گرسنگی کنند یا در زمان‌های نامناسب سراغ خوراکی بروند. در این شرایط، لازم است والدین با آرامش و آگاهی برخورد کنند.
ایجاد نگرش سالم غذایی
برای کمک به کودک، به‌جای واکنش‌های تند یا سرزنش، سعی کنید نگرش مثبتی نسبت به غذا در او ایجاد کنید. با زبان ساده برایش توضیح دهید که غذا برای داشتن انرژی، رشد و فعالیت روزانه بدن ضروری است.
اجتناب از واژه‌های منفی
از بیان‌هایی مثل «سبزیجات سالم هستند» خودداری کنید؛ چون ممکن است کودک تصور کند غذاهای سالم، خوش‌مزه نیستند. در عوض، در مورد طعم خوب سبزیجات و سایر خوراکی‌های مفید با او صحبت کنید. این رویکرد، بخشی از رفتار صحیح با کودکان در مسیر آموزش تغذیه سالم است.
برنامه‌ریزی غذایی مناسب
به‌جای تلاش برای راضی‌کردن همه افراد خانواده در هر وعده، یک وعده غذایی متعادل و سالم برای همه آماده کنید. همچنین، محدودیت‌هایی برای میان‌وعده‌ها تعیین کنید تا کودک یاد بگیرد نظم غذایی داشته باشد و بدون نیاز واقعی سراغ خوراکی نرود.
رفتار صحیح با کودکان هنگام بروز رفتارهای غیرمحترمانه
یکی از چالش‌های مهم والدین، مواجهه با رفتارهای غیرمحترمانه در کودکان است. گفتن کلمات ناپسند، پرتاب اشیا یا کتک زدن دیگران، نمونه‌هایی از این رفتارها هستند. در این مواقع، رفتار صحیح با کودکان اهمیت زیادی دارد؛ زیرا بی‌توجهی به این رفتارها می‌تواند باعث تکرار و تشدید آن‌ها در آینده شود.
واکنش درست به رفتارهای بی‌احترامی
اگر کودک شما از واژه‌های نامناسب استفاده می‌کند یا با لحنی بی‌ادبانه صحبت می‌کند، بدون عصبانیت و با قاطعیت به او توضیح دهید که این نوع صحبت کردن قابل قبول نیست. با مهربانی بگویید که انتظار دارید از کلمات محترمانه استفاده کند. این برخورد محترمانه، نمونه‌ای از رفتار صحیح با کودکان در تربیت کلامی آن‌هاست.
مدیریت پرخاشگری و خشونت
در صورت بروز رفتارهایی مانند پرتاب کردن وسایل یا کتک زدن دوستان، ابتدا دلیل این رفتار را از کودک جویا شوید. سپس با آرامش به او توضیح دهید که این کار اشتباه است و پیامدهای آن را برایش روشن کنید. قاطعانه اما مهربانانه تذکر دهید تا کودک بداند چنین رفتارهایی نتیجه‌ای منفی به دنبال دارند.
نقش مشاور در اصلاح رفتار
در مواردی که رفتارهای غیرمحترمانه تکرار می‌شوند یا شدت می‌گیرند، مشورت با روانشناس کودک می‌تواند راهگشا باشد. یک مشاور متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین شیوه‌ی رفتار صحیح با کودک خود را پیدا کنید و روند اصلاح را تسریع کنید.
رفتار صحیح با کودکان هنگام ناله کردن
ناله کردن در کودکان یکی از رفتارهایی‌ست که اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند به یک عادت آزاردهنده و پایدار تبدیل شود. در این شرایط، استفاده از رفتار صحیح با کودکان به والدین کمک می‌کند تا این الگوی رفتاری را اصلاح کرده و به کودک مهارت‌های بهتری برای ابراز احساسات بیاموزند.
چرا ناله کردن اتفاق می‌افتد؟
کودکان اغلب زمانی ناله می‌کنند که احساس ناامیدی، خستگی یا ناکامی دارند. اگر ناله کردن منجر به رسیدن به خواسته‌شان شود، احتمال تکرار آن افزایش می‌یابد. بنابراین اولین قدم در رفتار صحیح با کودکان در این موقعیت، نادیده‌گرفتن ناله‌هاست.
چگونه واکنش نشان دهیم؟
نادیده گرفتن ناله‌ها:
زمانی که کودک ناله می‌کند، به او نشان دهید که این رفتار تأثیری بر تصمیم شما ندارد. در مقابل، زمانی که بدون ناله خواسته‌اش را بیان می‌کند، او را با لبخند، آغوش یا تحسین کلامی تشویق کنید.
آموزش شیوه‌های درست بیان احساسات:
به کودک بیاموزید که به‌جای ناله کردن، احساس خود را به شکل مناسب بیان کند. مثلاً بگویید: «می‌فهمم ناراحتی که امروز نمی‌ریم پارک، ولی هوا بارونیه و بهتره خونه بمونیم.»
ارائه دلیل منطقی:
بسیاری از کودکان وقتی دلیل قانع‌کننده‌ای برای تصمیم والدین می‌شنوند، راحت‌تر آن را می‌پذیرند. مثلاً: «این اسباب‌بازی رو نمی‌خرم چون همین هفته قبلی یکی خریدیم» یا «امروز شهربازی نمی‌ریم چون هوا طوفانیه».
با این رویکرد، شما با حفظ آرامش و منطق، از رفتار صحیح با کودکان استفاده کرده‌اید تا به آن‌ها بیاموزید چگونه احساساتشان را به درستی بیان کنند.
رفتار صحیح با کودکان هنگام بروز رفتارهای تکانشی
رفتار تکانشی در کودکان یکی از چالش‌هایی است که بسیاری از والدین با آن مواجه می‌شوند. کودکان خردسال ممکن است به‌صورت فیزیکی واکنش نشان دهند (مانند ضربه زدن)، در حالی که کودکان بزرگ‌تر معمولاً به‌صورت کلامی واکنش‌های تند از خود نشان می‌دهند. در چنین شرایطی، استفاده از رفتار صحیح با کودکان نقش کلیدی در آموزش مهارت‌های خودکنترلی دارد.
درک رفتار تکانشی در سنین مختلف
برای کودکان خردسال (مثلاً ۴ ساله)، واکنش‌های فیزیکی مثل ضربه زدن ممکن است طبیعی باشد، زیرا هنوز توانایی کنترل کامل بر احساسات خود را ندارند.
کودکان بزرگ‌تر معمولاً ممکن است جملاتی بگویند که باعث ناراحتی دیگران شود، بدون آن‌که کاملاً متوجه اثر حرف‌هایشان باشند.
روش‌های اصلاح رفتار تکانشی
برای تربیت صحیح، چند راهکار مؤثر در قالب رفتار صحیح با کودکان وجود دارد:
تشویق رفتار سنجیده:
هر بار که کودک قبل از عمل یا حرف زدن فکر می‌کند، او را تحسین کنید. مثلاً بگویید: «خیلی خوبه که اول فکر کردی بعد تصمیم گرفتی. بهت افتخار می‌کنم.»
آموزش مهارت کنترل خشم:
به کودک یاد بدهید احساساتش را بشناسد و راه‌های سالمی برای تخلیه آن‌ها پیدا کند. تکنیک‌هایی مانند نفس عمیق، شمارش تا ۱۰، یا صحبت‌کردن درباره احساسات، مؤثر هستند.
تربیت خودانضباطی:
به مرور زمان، با استفاده از رفتار صحیح با کودکان و آموزش گام‌به‌گام، می‌توانید حس مسئولیت‌پذیری و خودکنترلی را در او تقویت کنید.
رفتار صحیح با کودکان در مواجهه با مشکلات رفتاری قبل از خواب
یکی از چالش‌های رایج والدین، مشکلات رفتاری قبل از خواب در کودکان است. زمانی‌که کودک از رفتن به رختخواب خودداری می‌کند یا اصرار دارد کنار والدین بخوابد، ممکن است الگوهای خواب او مختل شود. این موضوع می‌تواند منجر به کمبود خواب، خستگی، و حتی مشکلات سلامت جسمی شود.
راهکارهای پیشنهادی بر پایه رفتار صحیح با کودکان:
تعیین قوانین مشخص برای خواب:
ساعت خواب کودک باید مشخص و ثابت باشد. این ثبات به کودک احساس امنیت می‌دهد و به شکل‌گیری عادات خواب سالم کمک می‌کند.
ایجاد روتین شبانه:
کارهایی مثل حمام کردن، قصه‌خوانی و خاموش کردن چراغ‌ها به‌صورت منظم، ذهن کودک را برای خواب آماده می‌کند.
پایداری در اجرای قوانین:
حتی اگر لازم شد چندین بار در شب کودک را به اتاقش برگردانید، این کار را با آرامش ادامه دهید. این رویکرد نشانه‌ای از رفتار صحیح با کودکان است که در بلندمدت مؤثر خواهد بود.
رفتار صحیح با کودکان در زمان پرخاشگری
رفتار پرخاشگرانه در کودکان می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. برخی کودکان زمانی که از انجام وظایفشان ناامید می‌شوند، رفتارهایی مثل داد زدن یا زدن دیگران از خود نشان می‌دهند. بعضی دیگر به دلیل ناتوانی در بیان احساسات یا داشتن انتظارات بالا از خود، واکنش‌های تند نشان می‌دهند.
چگونه با پرخاشگری کودک برخورد کنیم؟
درک علت پرخاشگری:
بررسی کنید که آیا کودک به دلیل ناکامی، خستگی یا اضطراب پرخاشگری می‌کند. درک علت اصلی به انتخاب واکنش مناسب کمک می‌کند.
آموزش بیان احساسات:
یکی از مهم‌ترین بخش‌های رفتار صحیح با کودکان این است که به آن‌ها یاد دهیم احساس خود را با کلمات بیان کنند، نه با فریاد یا خشونت. استفاده از جملاتی مانند: «الان ناراحتم چون…» می‌تواند جایگزین خوبی باشد.
کمک به مدیریت خشم:
به کودک مهارت‌هایی مثل نفس عمیق، شمارش تا ۱۰، یا رفتن به یک گوشه آرام برای آرام شدن آموزش دهید.
پرخاشگری در کودکان خردسال ممکن است طبیعی باشد، اما باید با رشد ذهنی و آموزش مداوم، کاهش یابد. رفتار صحیح والدین، پایه و اساس این آموزش را می‌سازد.
