با ورود به دوره راهنمایی دانش آموزان مرحله جدیدی را تجربه می کنند. این در حالی است که از نظر جسمی و ذهنی هم تغییراتی در آنها بوجود می آید و مشکلات رفتاری دانش آموزان شروع می شود.
این تغییرات برای کودکان گیج کننده و پیچیده است و معلمان و والدین را نیز با دشواری هایی روبرو می کند. دانش آموزان راهنمایی با دو تصور در مورد خود روبرو می شوند. یکی اینکه تصور می کنند هنوز بچه هستند و به تمام جهات احتیاج به بزرگترها دارند که از آنها حمایت کنند و دیگر اینکه خود را بزرگ حس کرده و می خواهند که از هر جهت مستقل باشند و بزرگترها برای آنها تعیین تکلیف نکنند.
طرز رفتار کودکان این سن با هم متفاوت است گاهی حرکات آنها به قدری عجیب به نظر می رسد که بزرگترها را نگران می کند مثلا بی قراری و بی آرامی یکی از خواص این دوران است. گاهی مجبور کردن آنها به آرام بودن بزرگترین شکنجه محسوب می شود. زمانی دیگر آنها آنچنان به دوران کودکی می گردند که تفکرات و استدلال هایشان مثل بچه ها است. گریه می کنند و حتی گاهی مثل بچه ها جای خود را تر می کنند. گاهی نیز شجاع و بی باک به هر اقدامی دست می زنند.
شروع نوجوانی دوره ای است که انسان می خواهد خود را از قید کودکی خلاص کند و علاقه ی زیادی به کسب استقلال دارد و با تمام توان برای به دست آوردن آن تلاش می کند. ولی در عین حال ترس و احساس عدم امنیت نیز دارد و به همین خاطر گاهی وابستگی نامعقولی به بزرگتر ها نشان می دهد.
در این دوره سنی کودکان عموما بسیار حساس و خرده گیر هستند مثلا ممکن است از اینکه مادرش عکس کودکی او را به دیگری نشان دهد ناراحت شود و به خصوص راجع به مساله رشد و تغییراتی که در او ایجاد شده تمایلی به بحث و صحبت ندارد. حالت های این دوره به صورتی است که اگر انسان در بزرگسالی و بلوغ حرکات و احساسات آنها را داشته باشد او را انسان عادی نمی دانند ولی برای نوجوانان تمام این حالات کاملا عادی بوده و لازمه سن آنهاست.
یکی دیگر از خواص روحی نوجوانان آن است که آنها خیلی زیاد به چیزی مشغول کننده و به نظر بزرگترها بی مفهوم علاقه نشان می دهند. مثلا از خواندن کتب طنز لذت می برند و یا تمایل دارند یک فیلم کمدی را بارها و بارها ببینند. این عمل افکار و تخیلات آنها را زنده و مشغول می کند.
گرایش به همسالان در در این دوره بیشتر می شود و شروع به دسته و گروه بندی بین خود می کنند و پذیرش در گروه برایشان اهمیت زیادی دارد. آنها سعی می کنند علیه بزرگترها خصوصا پدر و مادر و معلمین خود برنامه هایی بریزند و از قوانین آنها سرپیچی کنند. علت این عمل سه چیز است:1.قدرت خود را نشان بدهند2.قدرت بزرگترها را بشکنند.3.از بزرگترها و افراد قدرتمند تقلید کنند.
این حرکات و برخورد ها لازمه شروع نوجوانی است و مانند کودکان که با بازی کردن مهارت های بزرگسالی را تمرین می کنند نوجوانان نیز با عمل هایی که به ظاهر غیر معقول به نظر می آید برای ورود به دنیای بزرگسالی تمرین می کنند.
راهکارهایی برای کاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان
- گاهی اختلالات هیجانی در این دوره به مشکلات سلامت روان مربوط می شود. افسردگی، پرخاشگری، اضطراب و رفتارهای ناسازگارانه اگر به مدت طولانی در کودک باقی ماند حتما به روانشناس و روانپزشک مراجعه کنید.
- نزاع والدین می تواند در شروع نوجوانی بسیار آسیب زا باشد چرا که کودکان در این دوره خود دچار احساس عدم امنیت هستند و توانایی های خود را به اندازه بزرگترها نمیبینند و نزاع والدین به احساس عدم امنیت آنها می افزاید.
- عدم توجه و تبیه توسط معلم بسیار خطرناک است. دانش آموزان در این سن بسیار حساس هستند و برخوردهای تند و خشن را قبول نمی کنند خصوصا اگر با بی دقتی بدون اینکه دانش آموز گناهی مرتکب شده باشد و به اشتباه تنبیه شود این حرکت را هرگز فراموش نمی کند و گاهی عکس العمل های خطرناکی نسبت به معلم نشان می دهد.
- این دوره آغاز تغییرات هورمونی است و ترشح تستسترون در پسران و استروژن در دختران بالا می رود. ترشح این هورمون ها تغییراتی را رفتارهای آنها مانند رفتارهای جنسیتی ایجاد می کند. آگاهی دادن در مورد مسایل جنسی باید قبل از این دوره اتفاق افتاده باشد. مراقبت و کنترل غیر مستقیم در خانه و بیرون از خانه به عهده والدین است و در مدرسه به عهده معلمان. چرا که روابط ناسالم باعث آسیب های جبران ناپذیر جسمانی و روحی می شود.
- در مورد رفتارهای غیر انطباقی و وناسازگارانه و اختلالات رفتاری مداخله نیاز است. مداخله باید تخصصی و به موقع انجام شود.
- استقلال دانش اموزان را با مسیولیت دادن تقویت کنید و وظایفی به او محول کنید که مطمین هستید از عهده آن بر می آید.
- دانش آموزان راهنمایی در مقایسه با دبیرستانی ها به دلیل عدم مهارت کافی اجتماعی بیشتر مستعد تجربه افسردگی و اختلالات عاطفی در واکنش به شرایط نامطلوب اجتماعی هستند. و مراقبت از آنها بسیار حساس است.
- گروه همسالان را جدی بگیرید. در این دوره بیشترین تاثیر از این گروه است. دوستان فرزندتان را بشناسید و با معلم در مورد آنها صحبت کنید و سعی کنید با گروه آنها طرح دوستی بریزید. گاهی در خانه و مدرسه کنترل مستقیم با حضور والدین و معلمان نیاز است.
- معلمان و والدین باید به ابزاری که دانش آموزان بوسیله آنها با دنیای بیرون ارتباط برقرار می کنند مسلط باشند. کار با وسایل تکنولوژی را بلد باشند و بطور غیر مستقیم آنها را در دنیای مجازکنترل کنند.
- با توجه به اینکه نوجوان در این سن دچار حالات پرخاشگری و همچین کنجکاوی می شوند بسیار در معرض خطر اعتیاد قرار دارند. فاصله و ترس از والدین در این سن می تواند یکی از عوامل گرایش نوجوان به اعتیاد باشد. فرزندان والدین کمال گرا، بی تفاوت و پرکار در خطر ابتلا به اعتیاد هستند.
دوره راهنمایی سرآغاز دوره نوجوانی است و دانش آموزان در این دوره مهارت های دبیرستانی ها را ندارند و در عین حال نمی توانند به اندازه کودکان دبستانی وابسته عمل کنند. این دوره حساس با تعامل خانه و مدرسه می تواند به سلامت گذرانده شود.
نتیجه: بعضی اختلالات رفتاری در دوره راهنمایی طبیعی و اقتضای دوره سنی است ولی گاهی ادامه دار بودن ان بیماری محسوب می شود.و دانش اموزان در این دوره نیاز به مراقبت معلمین و والدین دارند. اما این مراقبت ها باید بیشتر غیر مستقیم باشد. تا آنها بتوانند استقلال را تجربه کنند.
