آموزش مهارت های زندگی به کودکان مهمترین وظیفه والدین
از نظر روانشناسان آموزش مهمترین مهارت های زندگی به کودکان پس از تامین نیازهای اولیه دارای بالاترین اولویت قرار دارد. فرزند خود را در اولین جلسه کلاس مدرسه یا دانشگاه تصور کنید. از او چه انتظاری دارید. او باید چه مهارت هایی را بکار بگیرد؟ مهارت هایی مانند تعامل با دیگران، مدیریت زمان، پول و دارایی یا اینکه تنها بتواند از پس شستن دست هایش برآید شما را قانع می کند؟
همانطور که قطعا شما هم با ما موافقید فرزند شما برای حضور در اجتماع باید مهارت هایی بیش از آنچه از یک کودک انتظار میرود را آموخته باشد.
اما آیا شما برای آموختن این مهارت ها به فرزند خود برنامه ای داشته یا دارید؟
آیا دقیقا میدانید کدام مهارت های زندگی در درجه اصلی اهمیت هستند؟
آیا میدانید روش آموزش موثر هر کدام در هر سن کدام است؟
برای اینکه به این سوالات پاسخ دهیم ادامه این مطلب را از دست ندهید.
یکی از مهمترین وظایف والدین، تربیت فرزندان است؛ فرزندانی که امروز در کانون خانواده در حال تربیت تحت نظر والدین هستند، به‌زودی باید خودشان سرپرستی تشکیل یک خانواده را به عهده بگیرند. والدین، آینه تمام نمای فرزندان خود هستند، تمامی رفتارها، گفتارها و برخوردهای والدین نه‌تنها در روحیه و ذهنیت فعلی فرزندان ما تأثیرگذار است، بلکه شکل‌دهنده شخصیت اجتماعی آینده فرزندان ما نیز است.
بسیاری از اختلافات زوجین در زندگی مشترک حاصل رفتارهای والدین در دوران قبل از ازدواج است؛ درواقع زوجین، الگوی تربیتی دوران کودکی، نوجوانی و جوانی خود را به‌عنوان یک روش در زندگی مشترک خود نیز پیاده میکنند. این جمله بدین معناست که بسیاری از اختلافات زناشویی زوجین ریشه در شیوه تربیت دوران کودکی آنها دارد.
والدین باید راهبردهای مواجهه با مشکلات زندگی را به فرزندان خود بیاموزند. همچنین والدین باید فرزندان خود را با مشکلاتی که در زندگی زناشویی با آن مواجهه می شوند و راهکارهای حل آن آشنا نمایند.
اهمیت آموزش مهارت های زندگی در تربیت کودکان
والدین عزیز، گاهی انسان در مواجه با مشکلات زندگی در شرایطی قرار می گیرد که احساس می کند خیلی درمانده، ناامید و یا بی انگیزه شده است و گاهی فکر می کند فراز و نشیب های زندگی خیلی فراتر از حد توان است و یا گاهی فکر می کنیم این مشکلات فقط منحصر به ماست و هیچ‌کس در دنیا این‌قدر مشکل در زندگی ندارد.
حتی گاهی سؤال می کنیم:
«خدایا چرا من؟»
«چرا این بلا باید سر من بیاید؟»
گاهی از کوچکترین رفتار و گفتار دیگران رنجیده شده یا به خشم می آییم و عکس العمل تند و پرخاشگرانه از خود نشان می دهیم و یا شروع به خودخوری می کنیم؛ گاهی در برابر دوراهی‌های زندگی که تصمیم های مهم باید بگیریم خیلی شتابزده و عجولانه عمل می کنیم که درنهایت هم منجر به پشیمانی و بروز مشکلات بیشتر در زندگی می‌شود.
گاهی خیلی سریع در برابر دیگران تحت تأثیر قرارگرفته و حتی در مقابل حرف غیرمنطقی آنها تسلیم می شویم و گاهی برعکس، با سماجت در برابر حرفهای منطقی دیگران می ایستیم و سعی میکنیم حرف خودمان به کرسی بنشانیم.
همه این موارد به دلیل ناپختگی و کمی تجربه و عدم آموزش مناسب مهارت های زندگی و نبود آگاهی در تربیت کودک است. مطمئن باشید فرزندان شما هم دیر یا زود با این مشکلات در زندگی مشترک آینده خود مواجه میشوند. پس از هم اکنون برای آموزش مهارت های زندگی به کودکان خود وقت بگذاریم تا فرزندان ما در آینده با مشکلات کمتری مواجه بوده و بهتر بتوانند راهکار حل مشکلات زندگی خود را بیابند.
از دیدگاه روانشناسی، یکی از مواردی که در بروز نارضایتی های زناشویی و بعضاً طلاق عاطفی و طلاق رسمی تأثیرگذار است، عدم آموزش مهارت های زندگی در دوران کودکی و نوجوانی است. وقتی فرزندان با ناملایماتی که در زندگی برای آنان پیش خواهد آمد آشنا نشده و آموزش لازم را برای حل مشکلات زندگی خود نبینند، با کوچکترین تندباد و بروز ناملایماتی، زندگی آنها دستخوش بحران می‌شود.
والدین چه مهارت های زندگی به کودکان خود آموزش دهند؟
به عقیده دکتر روانشناس و متخصص در مشاوره کودک، مهمترین مهارت های زندگی که فرزندان می بایست در دوران کودکی، نوجوانی و جوانی (دوران مجردی) آموزش ببینند تا در زندگی آینده بتوانند توانایی حل مشکلات زندگی خود را داشته باشند و به‌سادگی زندگی آنها دستخوش بحران نگردد عبارت‌اند از:
آموزش مهارت خودآگاهی به کودکان
از دیدگاه روانشناسی، مهارت خودآگاهی یعنی شناخت کامل و دقیقی از خود داشتن و خود را درست توصیف کردن، چه شناخت از صفات و ویژگیهای ظاهری و جسمانی مانند قد، وزن، رنگ مو و … و چه شناخت از ویژگیهای درونی و توانایی و استعدادها، علایق و ویژگی های شخصیتی مانند صبوری یا عجول بودن، خونسرد یا عصبی بودن، حساس یا زودرنج بودن.
آموزش مهارت خود آگاهی به کودکان موجب می گردد که فرزندان ما در موقعیت های مختلف بتواند عکس العمل خود را پیش بینی نموده و چنانچه ضعفی در فرد وجود داشته باشد به‌موقع به رفع آن بپردازد و بتواند مسئولیتهای متناسب با توانایی خود را عهده دار شده و در رشد و شکوفایی استعدادهای خود گام بردارد.
آموزش مهارت کنترل خشم به کودکان
در هنگام عصبانیت، معمولاً فرد نمی تواند تصمیم درست و مناسبی بگیرد و بیشتر تصمیمات در این لحظه، غیرمنطقی و نامناسب هستند. نفس های عمیق کشیدن (در صورت امکان در حالت درازکش یا نشسته) و تمرین آرامش‌طلبی، ترک محیط استرس زا، انجام کارهای آرامش‌بخش (مثل ورزش، گوش دادن به موسیقی، مطالعه و …) از راهکارهای کنترل خشم است.
راهکارهای مختلفی برای کنترل خشم وجود دارد که در کتابهای مختلف به آن پرداخته‌شده است و شرکت در کارگاه مهارت های زندگی هم که در مراکز مختلف (فرهنگسراها، سرای محله ها، مراکز مشاوره و …) نیز میتواند در این خصوص مفید باشد.
آموزش مهارت حل مسئله و تصمیم گیری به کودکان
تاکنون چندین بار اتفاق افتاده که در زندگی با مسئله و مشکلی روبه‌رو شوید و ندانید چه راهی را برای حل مسئله انتخاب کنید و یا ندانید کدام راه حل بهترین است و یا بر سر چندراهی قرار بگیرید و نتوانید تصمیم بگیرید کدام راه را انتخاب کنید؟
برای تصمیم‌گیری درست و حل مسئله، ابتدا باید موضوع و مشکل پیش‌آمده را بشناسیم و در مورد آن به مطالعه و بررسی پرداخته و اطلاعات لازم را جمع آوری کنیم. این اطلاعات را می‌توان از افراد مطلع و صاحب‌نظر، رسانه، کتاب، اینترنت و … جمع‌آوری نمود و سپس به تجزیه‌وتحلیل آن بپردازیم. ازآنجایی‌که در مرحله تجزیه‌وتحلیل و نتیجه‌گیری ممکن است از تجربه و تخصص لازم برخوردار نباشیم، بهتر است در این مرحله به افراد متخصص و صاحب‌نظر، معلمان و مرکز مشاوره مراجعه شود.
کامرون هرولد می گوید کودکی که از مدرسه دلزده شده، در کلاس ها مردود می شود، با هم کلاسی هایش در تضاد است: این کودک شاید کارآفرین باشد. او در کنفرانس TEDxEdmonton از سرپرستی و آموزشی صحبت می کند که به شکوفا شدن کارآفرینان بالقوه-چه در کودکی و چه در بزرگسالی- کمک می کند.
آموزش مهارت مقابله با استرس به کودکان
مدیریت استرس یکی از مهمترین مهارت های زندگی به کودکان است. کسب این مهارت، مخصوصاً در دنیای کنونی که هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند هیچ‌گاه دچار استرس و فشار روانی نشده و نخواهد شد. استرس یعنی فشار روانی و واکنشی است که بدن در برابر هرگونه تغییری ممکن است نشان دهد، چه خوشایند باشد مثل قبولی در رشته موردعلاقه و چه ناخوشایند مثل شکست در یک‌پایه تحصیلی فرزند شما؛ اگر این فشارهای روانی به‌طور مرتب و مداوم و شدید و ماندگار باشد، بدن مبتلا به افسردگی شده و بیماری روانی و روحی می‌گردد.
آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان
چقدر در ارتباط برقرار کردن با دیگران موفق هستید؟ آیا به هر جمعی وارد میشوید راحت قادر به برقراری ارتباط با دیگران هستید؟ یا گوشه ای می‌نشینید و به دیگران نگاه می‌کنید و خجالت می‌کشید که صحبت کنید؟ چگونه با دیگران دوست میشوید؟
از دیدگاه روانشناسی انسان موجودی اجتماعی است؛ بنابراین خواه‌ناخواه باید در کنار افراد جامعه با سلایق و خلق‌وخوهای مختلف زندگی کرده و با آنها تعامل و ارتباط سازنده برقرار نماییم. اگر در آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان خود غافل شویم، قطعاً فرزندان ما در اجتماع مانند ورود به دانشگاه و کار موفق نخواهند بود. حتی فرزندان ما پس از ازدواج نیز نمی‌توانند با همسر و خانواده همسر خود ارتباط موثری برقرار کنند. مطالعه کتاب، کمک از مشاور و شرکت در کارگاههای افزایش مهارت‌های زندگی به کودکان از راهکارهای تقویت مهارت های اجتماعی در آنها است.
آموزش مهارت تفکر خلاق به کودکان
افراد خلاق و نوآور و ابداع‌کننده، همیشه راهی برای حل مشکلات زندگی خود و اطرافیانشان دارند. افراد خلاق هیچ‌گاه ناامید، بی‌انگیزه و افسرده نمی‌شوند و همین‌طور هیچ‌گاه دچار روزمرگی نمی‌شوند.
خلاقیت و تفکر خلاق داشتن یعنی ارتباط دادن بین چیزهای بی‌ارتباط و یک‌راه تازه برای حل مسئله پیدا کردن و یافتن راه‌های جدید و مؤثر در انجام کارها؛ از نظر این دکتر روانشناس، خلاقیت در همه کودکان وجود دارد و فقط باید توسط والدین این مهارت زندگی در کودکان پرورش یابد.
آموزش مهارت تفکر انتقادی در کودکان
انسان قدرت اندیشیدن و فکر کردن دارد، اما تفکر و اندیشه نیز نیاز به پرورش دارد. یک انسان مدبر و متفکر، انسانی است که هر حرفی را به‌راحتی و بدون بررسی و تعمق نمی‌پذیرد و یا رد نمی‌کند و سریع تحت تأثیر دیگران قرار نمی‌گیرد. او فریب تبلیغات و وسوسه‌های دیگران را نمی‌خورد و سریع قضاوت نمی‌کند و به همین دلیل علاوه بر هدایت سکان زندگی خود، راهنما و مشاور خوبی برای دیگران میتواند باشد.
فردی که تفکر انتقادی دارد میتواند هر اخبار، حرف و حادثه‌ای را که میشوند یا می‌بیند، با توجه به آگاهی، تجربه و اطلاعاتی که دارد، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داده و نقد و بررسی کند و نه‌تنها نقاط ضعف، بلکه نقاط قوت موضوع را هم می ببیند.
نکته مهم این است که تقویت و آموزش این مهارت های زندگی به کودکان راحت و سریع نیست ولی وقت گذاری برای یادگیری این مهارت ها به کودکان ارزش بالایی دارد. یادگیری این مهارت ها موجب می گردد افراد در آینده زندگی مشترک خود اهداف واقع‌بینانه‌ای انتخاب نمایند و دررسیدن به اهداف خود سعی و تلاش سازنده انجام داده و با تفکر خلاقانه، تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی را به‌درستی اتخاذ نمایند. همچنین فردی که به این آموزش‌ها مسلط شود، دارای اعتمادبه‌نفس بالایی خواهد شد و اعتمادبه‌نفس افراد در زندگی راز بزرگ پیروزی بر مشکلات زندگی است.
به عقیده مشاوران، والدین نقش مهمی در آماده نمودن فرزندانشان برای پذیرش مسئولیت های بزرگ زندگی آینده دارند و آموزش این مهارت‌ها یکی از مهمترین راهکارهای تربیت فرزندان برای پذیرش مسئولیت ها در زندگی است.