به جای اینکه دانش را تحمیل کنید آنها را با شرایط و موقعیت خودتان به کار بگیرید. هدف روش تدریس 5E مهیا کردن چنین زمینه ای برای کارآموزان است تا آنها بتوانند به طور کنجکاوانه و اکتشافی دانش خود را به کار بگیرند.
روش تدریس 5E
روش تدریس 5E یک مدل آموزشی مبتنی بر رویکرد ساخت‌گرایانه برای یادگیری است که می‌گوید یادگیرندگان مطالب جدید را به کمک مطالب قدیمی خود یاد می گیرند. علاوه بر آموزش، چارچوبی نیز برای کمک به جذاب‌تر و معنادارتر کردن ارائه‌ها برای مخاطبان است.
هر یک از مراحل 5E یک مرحله از یادگیری را توصیف می کند، و هر مرحله با حرف “E” شروع می شود: تعامل، کاوش، توضیح، تفصیل، و ارزیابی. 5E به دانش‌آموزان و مربیان اجازه می‌دهد تا فعالیت‌های مشترک را تجربه کنند، از دانش و تجربه قبلی استفاده کنند و بر اساس آن، معنا بسازند، و درک خود را از یک مفهوم به طور مستمر ارزیابی کنند.
مراحل روش 5E
- درگیر گردن یا تعامل ( (Engaging
- کاوش ( (Exploration
- توصیف و توضیح ( (Explanation
- شرح و بسط (Elaboration)
- ارزشیابی (Elaboration)
دلیل نام گذاری الگوی تدریس ساخت گرایی به الگوی 5E، آغاز شدن هر مرحله با حرف Eاست.
1. درگیرکردن
این مرحله برای جلب توجه کلاس به موضوع مورد آموزش و ایجاد هیجان وانگیزش در فراگیران طراحی شده است. یک سؤال جالب، یک داستان نیمه تمام، یک عکس خوب، ارائه یک فعالیت مناسب علمی و یا … می تواند مورد استفاده معلم قرار گیرد. برای مثال، در آموزش درس حشرات معلم برای اجرای این مرحله می تواند در صورتی که امکانات محیطی اجازه می دهد به افراد گروه فرصتی بدهد تا در یک مدت زمان تعیین شده در محیط اطراف خود به دنبال جمع آوری حشرات باشند. بچه هایی که در پایان این مدت به کلاس باز می گردند هیجان زده و با انگیزه کافی آماده اند تا در ادامه کار با معلم همراه باشند. در صورتی که چنین امکانی در اختیار نباشد معلم می تواند با پیش بینی که از جلسه قبلا انجام می دهد از هر گروه بخواهد تا یک نوع حشره با خود به کلاس بیاورند و در غیر این صورت می تواند تصاویر جالبی از انواع مختلف حشرات را با خود به کلاس بیاورد و یا حداقل از تصاویر کتاب استفاده کند.
هدف فعالیت‌های مرحله درگیر کردن در روش تدریس 5E برای کمک به دانش‌آموزان برای ایجاد ارتباط بین تجربیات یادگیری گذشته و حال، افشای مفاهیم قبلی و سازماندهی تفکر به سمت سؤالات اساسی و یادگیری دنباله یادگیری طراحی شده‌اند.
نقش معلم در این مرحله ارائه موقعیت، شناسایی تکلیف آموزشی و تنظیم قوانین و رویه‌ها برای فعالیت‌ها است. معلم همچنین بحث‌های اولیه را ساختار می‌دهد تا طیف ایده‌ها، تجربیات و زبانی را که دانش‌آموزان استفاده می‌کنند و تبدیل به منابعی برای درس‌های آینده می‌شوند، آشکار کند.
استراتژی های تدریس در مرحله درگیر کردن
- سوالاتی را مطرح کنید یا مسائلی را ایجاد کنید
- پاسخ هایی را برانگیزید که دانش فعلی دانش آموزان را آشکار می کند
- به دانش آموزان کمک کنید تا با کارهای قبلی ارتباط برقرار کنند
- نتایج یادگیری را مشخص کنید و به طور صریح به آنها در درس ارجاع دهید
- دانش آموزان را دعوت کنید تا آنچه را که فکر می کنند بیان کنند
- از دانش آموزان دعوت کنید تا سوالات خود را مطرح کنند
2. کاوش، از مراحل مهم روش تدریس E5
در این مرحله معلم از گروه ها می خواهد تا به مشاهده ی واقعی و اکتشافی بپردازند. در اینجا مشاهدات دانش آموزان از حشرات می تواند شامل مشاهده رفتار و اجزای ساختمان بدن حشرات باشد. همه ی گروه ها فعال و به جستجو و مطالعه مشغول هستند. ضمن اینکه از وسایل ساده ای مانند ذره بین و … نیز استفاده می کنند. در تمام لحظات گروه یادداشت برداری می کند. اطلاعات خود را از بدن حشره و رفتار آن یادداشت می کند. در واقع ایجاد و تقویت هماهنگی مغز و دست در حین کسب تجربه از اهداف مهم این مرحله است. این مرحله به دانش آموزان در ایجاد یک قالب وچهارچوب فکری برای تشکیل مفاهیم جدید کمک می کند.
زمانی که دانش‌آموزان درگیر فعالیت‌ها شدند، برای کشف ایده‌ها به زمان نیاز دارند. فعالیت‌های کاوش به گونه‌ای طراحی شده‌اند که همه دانش‌آموزان تجربیات مشترک و ملموسی داشته باشند که می‌توانند بعداً هنگام معرفی رسمی و بحث در مورد مفاهیم و توضیحات علمی و فناوری از آنها استفاده کنند. دانش آموزان وقت دارند تا اشیا، رویدادها یا موقعیت ها را بررسی کنند. در نتیجه مشارکت ذهنی و جسمی خود در این فعالیت ها، دانش آموزان از رویدادها سؤال می کنند، الگوها را مشاهده می کنند، متغیرها را شناسایی و آزمایش می کنند و روابط علی برقرار می کنند.
نقش معلم در مرحله کاوش تسهیل یادگیری است. آنها فعالیت ها را آغاز می کنند و زمان و فرصتی را برای دانش آموزان فراهم می کنند تا اشیا، مواد و موقعیت ها را بررسی کنند. معلم هنگام ثبت و تجزیه و تحلیل مشاهدات یا داده ها و شروع ساختن مدل ها یا توضیحات اولیه، دانش آموزان را مربی و راهنمایی می کند.
استراتژی های تدریس در مرحله کاوش
- سوالات یا مشکلات را ارائه یا روشن کنید
- تجربیات مشترک را ارائه دهید
- در حین تعامل دانش آموزان را مشاهده کنید و به آنها گوش دهید
- به عنوان مشاور برای دانش آموزان عمل کنید
- تعامل دانش آموزان را تشویق کنید
- برای کمک به دانش‌آموزان برای درک تجربیاتشان و هدایت مجدد آنها در صورت لزوم، سؤالات کاوشگری بپرسید
- زمانی را برای دانش‌آموزان فراهم کنید تا مشکلات را حل کنند
مرحله توصیف شامل دو بخش است. ابتدا معلم از دانش‌آموزان می‌خواهد که مدل‌ها و توضیحات اولیه خود را از تجربیات مراحل 1 و 2 به اشتراک بگذارند. دوم، معلم منابع و اطلاعاتی را برای حمایت از یادگیری دانش آموز فراهم می کند و مفاهیم علمی یا فناوری را معرفی می کند. دانش‌آموزان از این منابع و اطلاعات و همچنین ایده‌های دانش‌آموزان دیگر برای ساختن یا اصلاح مدل‌ها و توضیحات مبتنی بر شواهد خود استفاده می‌کنند.
استراتژی های تدریس در مرحله توصیف
- دانش آموزان را تشویق کنید تا مفاهیم و تعاریف را با کلمات خود توضیح دهند
- از دانش آموزان توجیه و شواهد و توضیح بخواهید
- به طور رسمی تعاریف، توضیحات و اطلاعات را از طریق مینی سخنرانی، متن، اینترنت یا منابع دیگر ارائه دهید
- زمانی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید تا ایده‌های خود را با دیگران مقایسه کنند و در صورت تمایل ایده‌های خود را اصلاح کنند
4. شرح و بسط
بچه ها خوشحال هستند و چون با انگیزه کار را شروع کرده اند اطلاعات زیادی به دست آورده اند. آنها به کتاب های مختلف، دایرة المعارف ها، نرم افزارهای کامپیوتری و … مراجعه می کنند. معلم فقط به بچه ها راه جمع آوری اطلاعات را یاد می دهد و نشان می دهد که چگونه می توانند خودشان مشکلات را حل کنند. در این مرحله مثال های اضافی و موارد بیشتری درباره مفاهیم اصلی درس ارائه می گردد و از دانش آموزان خواسته می شود تا از آموخته ها و یادگیری های قبلی برای گسترش و بسط و تعمیم به دیگر مفاهیم استفاده کنند و به این ترتیب در این مرحله معلم خوشحال است که خود حشره شناس نیست لیکن بچه ها را برای تلاش بیشتر و بررسی دقیق تر هدایت کرده است.
هنگامی که دانش‌آموزان توضیحاتی درباره یک پدیده ارائه کردند یا راه‌حل‌هایی را برای یک مشکل طراحی کردند، مهم است که آنها را در تجربیات بعدی که مفاهیم، فرآیندها یا مهارت‌هایی را که یاد می‌گیرند به کار می‌برند، گسترش می‌دهند یا به تفصیل می‌پردازند، درگیر کنیم. برخی از دانش آموزان ممکن است هنوز تصورات نادرستی داشته باشند، یا ممکن است فقط یک مفهوم را از نظر تجربه اکتشافی درک کنند. فعالیت های پیچیده زمانی را برای دانش آموزان فراهم می کند تا درک خود را از مفاهیم و مهارت ها به کار گیرند.
استراتژی های تدریس در مرحله بسط
- از دانش آموزان بخواهید که از واژگان، تعاریف و توضیحاتی که قبلا در زمینه های جدید ارائه شده است استفاده کنند
- دانش آموزان را تشویق کنید تا مفاهیم و مهارت ها را در موقعیت های جدید به کار گیرند
- شواهد، توضیحات یا استدلال اضافی را ارائه دهید
- استفاده دانش آموزان از اصطلاحات و توضیحات علمی که قبلاً معرفی شده بود را تقویت کنید
- سوالاتی بپرسید که به دانش آموزان کمک می کند تا از شواهد و داده ها نتیجه گیری معقول کنند
5. ارزشیابی
مسلم است که هر چه توصیف دقیق تر باشد نقاشی هم کامل تر است و مثلا “اگر در یک نقاشی، حشره شاخک نداشته باشد یعنی توصیف کامل نبوده است. حتی یک نوع خود ارزیابی می تواند صورت گیرد و خود گروه بر اساس معیارهای تعیین شده از سوی معلم تشخیص خواهند داد که شکل کشیده شده تا چه حد کامل بوده است و این بستگی به انتظار معلم و نوع ارزشیابی دارد.
مهم است که دانش آموزان در مورد کیفیت توضیحات خود بازخورد دریافت کنند. به طور غیررسمی، این ممکن است در طول دوره یادگیری اتفاق بیفتد. به طور رسمی، معلم همچنین می تواند یک ارزشیابی جمعی را در پایان دنباله یادگیری انجام دهد. مرحله ارزشیابی دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا درک و توانایی‌های خود را ارزیابی کنند و به معلمان اجازه می‌دهد تا پیشرفت فردی دانش‌آموز را در جهت دستیابی به اهداف و نتایج یادگیری ارزیابی کنند.
استراتژی های تدریس در مرحله ارزیابی
- سؤالات باز مانند “چرا فکر می کنی…؟” “چه مدرکی دارید؟” “چگونه به این سوال پاسخ می دهید؟”
- هنگامی که دانش آموزان درک فردی از مفاهیم آموخته شده و عملکرد مهارت ها را نشان می دهند، یادداشت ها را مشاهده و ثبت کنید
- برای جمع آوری شواهدی مبنی بر درک دانش آموزان از انواع ارزیابی ها استفاده کنید
- فرصت هایی را برای دانش آموزان فراهم کنید تا پیشرفت خود را ارزیابی کنند
به طور کلی الگوی 5 E در افزایش سواد علمی در درس علوم و ریاضی و دروس دیگر کاربرد دارد و بسیار موفق بوده است.
