تست هوش وکسلر بزرگسالان، معرفی، تاریخچه و کاربردها

تست هوش بزرگسالان وکسلر (WAIS) یک آزمون ضریب هوشی است که برای اندازه گیری هوش و توانایی شناختی در بزرگسالان طراحی شده است. نسخه اصلی WAIS (فرم I) در فوریه 1955 توسط دیوید وکسلر، به عنوان نسخه تجدید نظر شده آزمون وکسلر-بلویو، که در سال 1939 منتشر شده بود، انتشار یافت. این تست در حال حاضر به نسخه چهارم (WAIS-IV) رسیده است که در سال 2008 توسط پیرسون منتشر شد و رکورد بیشترین تعداد کاربرد را برای اندازه گیری هوش بزرگسالان در جهان داشته است. همچنین جمع آوری داده ها برای نسخه بعدی یعنی (WAIS 5) در سال 2016 آغاز شد و انتظار می رود در سال 2020 به پایان برسد.

وکسلر هوش را «… توانایی کلی یک شخص برای اقدام هدفمند، تفکر منطقی و برخورد موثر با محیط خود» تعریف می­ کند و هر سه مقیاس خود را در راستای این تعریف به وجود آورده است.دیوید وکسلر، تهیه کننده سه مجموعه­ ی آزمون انفرادی برای گروه ­های مختلف سنی است. هر سه مقیاس نه تنها بهره هوشی کلی را مشخص می کنند، بهره هوشی کلامی (VIQ) و بهره هوشی عملی (PIQ) را نیز اندازه­ گیری می­ کنند. مقیاس وکسلر در برگیرنده­ ی مجموعه­ های آزمون برای ارزیابی توانائی­ های متفاوت است و در ترکیب آن­ها، توانایی هوش کلی را ارائه می ­دهد. تست هوش وکسلر از دو قسمت تشکیل شده است. یک قسمت آن به سوالاتی مربوط می ­شود که به درک زبان یا استفاده از زبان به صورت ­های مختلف، مانند صحبت کردن، خواندن و نوشتن احتیاج دارد که با این مجموعه سوالات، هوش کلامی را اندازه می ­گیرند؛ قسمت دیگر این آزمون از مجموعه سوالاتی تشکیل شده است که بیشتر جنبه عملی هوش را می­ سنجد؛ با این مجموعه سوالات هوش عملی یا غیر کلامی را اندازه می­ گیرند. اندازه­ گیری بهره هوشی غیر کلامی به استفاده و کاربرد زبان بستگی ندارد و برای اقلیت ­های فرهنگی، خصوصاً کودکان دو زبانه و نیز کودکان با فقر محیطی سنجش مناسبتری را به عمل می ­آورد.

نظریه وکسلر بسیار متفاوت از مقیاس بینه است که در زمان وکسلر، در میان آزمون های هوشی، عالی ترین مقام را داشت. نسخه جدید مقیاس بینه، که در سال 1937 منتشر شد، انتقادات زیادی را از جانب دیوید وکسلر دریافت کرد.

• وکسلر از طرفداران بسیار تأثیرگذار مفهوم عوامل غیرذهنی بود و احساس کرد که مقیاس بینه 1937 کار درستی از لحاظ ترکیب این عوامل در مقیاس انجام نداده است (عوامل غیر ذهنی متغیرهایی هستند که به نمره کلی هوش کمک می کنند، اما جزئی از هوش نیستند. مواردی مانند عدم اعتماد به نفس، ترس از شکست، نگرش و غیره).
• وکسلر با نمره واحدی که آزمون بینه می داد موافق نبود.
• وکسلر معتقد بود که آیتم ها و سوالات تست هوش بینه برای بزرگسالان معتبر نیست زیرا آیتم ها به طور خاص برای کودکان انتخاب شده اند.
• تأکید مقیاس بینه بر سرعت، باعث می شود عملکرد افراد مسن تحت تاثیر قرار بگیرد.
• وکسلر معتقد بود که “هنجارهای سن ذهنی به وضوح در مورد بزرگسالان صدق نمی کند.”
• وکسلر از مقیاس موجود بینه در آن زمان انتقاد کرد زیرا معتقد بود که او “این موضوع را در نظر نگرفت که عملکرد فکری و ذهنی با بزرگتر شدن فرد ممکن است ضعیف شود.”

این انتقادات از آزمون بینه در سال 1937 به ساخته شدن مقیاس هوشی وکسلر و بلویو کمک کرد، که در سال 1939 منتشر شد.

تست هوش وکسلر – بلویو

آزمون هوش وکسلر-بلویو در دهه 1930 یک نوآوری و ابتکار بود زیرا:

• داده های حاصل از تست کاربردهای بالینی پیدا کرد. یعنی تغییر از هدف غیرکلینیکی به اهداف کلینیکال و بالینی
• از مفهوم مقیاس نقطه ای به جای مقیاس سنی استفاده شد.
• شامل مقیاس هوش غیرکلامی بود.

مفهوم مقیاس نقطه ای

در تست هوش بینه (قبل از نسخه 1986) آیتم ها و سوالات بر اساس سطح سن گروه بندی شده بودند. هر یک از این سطوح سنی از گروهی از تکالیف تشکیل شده بود که می توانستند توسط دو سوم تا سه چهارم افراد در آن سطح حل شوند. این بدان معنی بود که سوالات و ایتم ها بر اساس محتوا مرتب نشده بودند. بعلاوه، فردی که تست بینه را انجام می دهد فقط در صورت انجام یک تکلیف خاص امتیاز می گیرد. یعنی تلاش کمتر هیچ امتیازی نداشت (به عنوان مثال، اگر حل کردن سه تکلیف از چهار تکلیف برای دریافت لازم باشد، پس حل کردن دو تکلیف فاقد امتیاز بود).

مفهوم مقیاس نقطه ای با اختصاص امتیاز به هر آیتم، روش آزمایش را به طور قابل توجهی تغییر داد. این کار دو تاثیر بزرگ داشت. اول، اینکه اجازه می دهد تا موارد بر اساس محتوا گروه بندی شوند. دوم، شرکت کنندگان می توانستند تعداد مشخصی از امتیازات یا اعتبارات را برای هر آیتم دریافت کنند.

مقیاس عملکرد غیر کلامی

در تست هوش وکسلر مقیاس عملکرد غیرکلامی نیز تفاوت اساسی با مقیاس بینه داشت. تست هوش بینه به دلیل تأکید بر مهارت های زبانی و کلامی، مورد انتقاد قرار گرفت. وکسلر مقیاس کاملی را طراحی کرد که امکان اندازه گیری هوش غیرکلامی را نیز فراهم آورد که به عنوان مقیاس عملکردی شناخته شد. در این مقیاس فرد به جای پاسخ دادن به سوالات، باید به طور فعال کاری را انجام دهد، مانند کپی کردن نمادها یا اشاره به جزئیات از دست رفته در عکس. این یک تحول مهم بود، زیرا سعی در غلبه بر تفاوت های ناشی از “زبان ، فرهنگ و تعلیم و تربیت” داشت. بعلاوه، این مقیاس همچنین فرصتی را برای مشاهده نوع دیگری از رفتار افراد را فراهم آورد، زیرا فعالیت فیزیکی مورد نیاز بود. روانشناسان و متخصصان سلامت روان قادر به مشاهده نحوه واکنش یک شرکت کننده به ” تلاش، تمرکز و توجه” بود.

از آنجا که مقیاس هوشی وکسلر-بلویو برای اولین بار از مقیاس عملکردی استفاده کرد، همچنین “امکان مقایسه مستقیم هوش کلامی و غیرکلامی فرد” را ارائه داد. این امر به این دلیل امکان پذیر بود که “نتایج هر دو مقیاس در واحدهای قابل مقایسه بیان شده است”.

WAIS – تست هوش وکسلر

WAIS در ابتدا به عنوان نسخه تجدید نظر شده تست Wechsler – Bellevue ایجاد شد، که یک مجموعه از آزمایشات منتشر شده توسط Wechsler در سال 1939 بود. WBIS از خرده آزمون هایی تشکیل شده بود که همچنین تست های رابرت یرکس و تست استنفوردبینه را شامل می شد و از آنجا که آزمون وکسلر شامل موارد غیرکلامی (معروف به مقیاس های عملکردی) و همچنین موارد کلامی بود، و از آنجا که فرم 1960 مقیاس های اطلاعاتی استنفورد – بینه لوئیس ترمن با دقت کمتری نسبت به نسخه های قبلی تهیه شده بود، محبوبیت فرم WAIS I در دهه 1960 از محبوبیت آزمون های استنفورد- بینه پیشی گرفت.

WAIS-R – تست هوش وکسلر

WAIS-R، فرم اصلاح شده WAIS، در سال 1981 منتشر شد و شامل شش خرده آزمون کلامی و پنج خورده آزمون عملکردی بود.

آزمون های کلامی عبارت بودند از: اطلاعات، درک مطلب، حساب، فراخنای اعداد، شباهت ها و واژگان.

خرده آزمون های عملکرد عبارتند از: چینش تصاویر، تکمیل تصاویر، طراحی مکعب ها، مونتاژ اشیائ و نماد اعداد.

پس از انجام کلیه خورده آزمون ها ضریب هوشی کلامی، ضریب هوشی عملکردی و ضریب هوشی مقیاس کامل بدست می آمد.

این نسخه اصلاح شده داده های اعتبار جدیدی ارائه نمی داد و از داده های WAIS اصلی استفاده می کرد. با این حال هنجارهای جدید را با دقت و طبقه بندی شده ارائه داد.

WAIS-III – تست هوش وکسلر بزرگسالان

WAIS-III، تجدیدنظر بعدی در WAIS و WAIS-R، در سال 1997 منتشر شد. در این نسخه نمرات برای ضریب هوشی کلامی، ضریب هوشی عملکردی و ضریب هوشی کلی به همراه چهار شاخص ثانویه ارائه شد (درک کلامی، حافظه کاری، سازماندهی ادراکی و سرعت پردازش).

ضریب هوشی کلامی (VIQ)

شامل هفت تست و دو زیرشاخص ارائه شده است. درک کلامی و حافظه فعال.

شاخص درک کلامی (VCI) شامل تست های زیر است:

• اطلاعات
• شباهت ها
• واژگان

شاخص حافظه کاری (WMI) شامل:

• حساب
• فراخنای اعداد
• توالی حرف و عدد در این شاخص ها وجود ندارد، اما به ترتیب به عنوان جایگزینی برای خرده آزمون های خراب در WMI و VCI استفاده می شوند.

ضریب هوشی عملکرد (PIQ)

شامل شش آزمون است و همچنین دو زیرشاخص فراهم می کند. سازماندهی ادراکی و سرعت پردازش.

شاخص سازماندهی ادراکی (POI) شامل:

• طراحی بلوک
• استدلال ماتریسی
• تکمیل تصویر
• چیدمان تصویر

شاخص سرعت پردازش (PSI) شامل:

• رمزگذاری رمز نماد
• جستجوی نماد
• چیدن اشیاء

WAIS-IV – تست هوش وکسلر

نسخه کنونی تست هوش وکسلر، WAIS-IV، که در سال 2008 منتشر شد، از 10 خرده آزمون اصلی و پنج خرده آزمون تکمیلی تشکیل شده است، با 10 خرده آزمون اصلی، نمراتی بدست می آید که مجموع آنها برای بدست آوردن ضریب هوشی مقیاس کل است. در WAIS-IV، نمرات ضریب هوشی کلامی / عملکردی نسخه های قبلی حذف و با امتیازات شاخص جایگزین شد.

نمرات و مقیاس های شاخص

چهار نمره شاخص نمایانگر مولفه های اصلی هوش:

• شاخص درک کلامی (VCI)
• شاخص استدلال ادراکی (PRI)
• شاخص حافظه کاری (WMI)
• شاخص سرعت پردازش (PSI)

همچنین می توان دو نمره کلی که برای جمع بندی توانایی شناختی استفاده می شود، بدست آورد:

IQ یا ضریب هوش کلی (FSIQ)، بر اساس عملکرد ترکیبی کل VCI ،PRI ،WMI و PSI

شاخص توانایی عمومی (GAI)، فقط بر اساس شش خرده آزمون که VCI و PRI تشکیل می دهند.

استاندارد سازی

WAIS-IV بر روی نمونه ای بالغ بر 2200 نفر در ایالات متحده بین سنین 16 تا 90 سال استاندارد شد. همچنین توسعه استاندارد این تست با 688 نفر کانادایی در همان محدوده سنی انجام شده است.

ویژگی های تست هوش وکسلر برای بزرگسالان

1. تست هوش وکسلر آزمونی است که در آن آزمودنی بر حسب میزان موفقیت خود امتیاز می گیرد و نمره خام به نمره ترازشده تبدیل می شود.
2. یک آزمون مختلط یا ناهمگن است که ۱۱ عنصر تشکیل شده و سوالات هریک از آنها با دشواری فزاینده تنظیم شده است.
3. نمره گذاری خیلی ساده تر از مقیاس های قبلی است : پاسخ ها درجه بندی شده اند.
4. درجه بندی برای همه سنین در شرایط عینی انجام گرفته است.
5. دو جنبه بنیادی هوش (کلامی و غیر کلامی) را به طور جداگانه اندازه گیری می کند.
6. ماهیت سوالات متناسب با علایق و رغبت ها ی بزرگسالان انتخاب شده است.

محدوده سنی و کاربردهای تست هوش وکسلر

تست هوش WAIS-IV برای سنجش هوش و ظرفیت های شناختی افراد 16 تا 90 ساله مناسب است. برای افراد زیر 16 سال، مقیاس هوش وکسلر کودکان (یعنی WISC شش تا 16 سال) و مقیاس ابتدایی و مقدماتی هوش وکسلراستفاده می شود.

همچنین کاربردهای تست هوش به غیر از سنجش هوش برای ارزیابی سطح عملکرد شناختی در جمعیت های دارای بیماری روانی یا آسیب مغزی می باشد. روانشناسان علوم شناختی و علوم اعصاب از WAIS-IV و سایر آزمایشات عصب روانشناختی برای ارزیابی عملکرد مغز پس از آسیب مغزی استفاده می کنند. هر کدام از خرده ازمون های تست وکسلر برای ارزیابی و سنجش توانایی خاصی جایگاه خاصی در مغز دارد مورد استفاده قرار می گیرد.