تغذیه سالم یا وسواس؟!
اورتورکسیا، وسواس در خوردن غذاهای سالم
خوردن غذاهای سالم و رژیمی یکی از مواردی است که امروزه در فضای مجازی و جوامع مورد تاکید و تشویق قرار می گیرد. اما خود سالم خوردن و رژیم های غذایی نیز می تواند تبدیل به یک وسواس شود.
اورتورکسیا یک وسواس مخرب در تغذیه سالم است که فرد مبتلا به آن به طور افراطی روی کیفیت غذاها تمرکز دارد. بسیاری از افراد مبتلا به اورتورکسیا در پی کاهش وزن یا سالم خوری هستند اما مبتلایان لزوما افراد دارای اضافه وزن نیستند و گاهی حتی افراد ورزشکار یا خوش اندام نیز می توانند باشند.
این اصطلاح اولین بار در سال 1997 توسط دکتر استیون براتمن مطرح شد. منابع تخصصی در حال حاضر اورتورکسیا به عنوان یک اختلال خوردن جداگانه در نظر گرفته نمی شود اما آگاهی و اطلاهات در مورد آن در حال افزایش است.
5 علامتی که ممکن است نشان دهنده اورتورکسیا باشد
1. مشغولیت ذهنی بیش از حد به غذا و عادات غذایی
افراد مبتلا ممکن است نگران ارزش غذایی همه چیر باشند و برچسب ها و مواد تسکیل دهنده ی مواد غذایی را با وسواس بررسی کنند. برنامه ریزی وعده های غذایی و آماده سازی آنها ممکن است ساعت ها طول بکشد. آنها برای خود رژیم ها خاصی تهییه میکنند و افرادی را که استانداردهای آنها را رعایت نکند، به دیده تحقیر نگاه می کنند. حتی گاهی علاقه غیر معمول به ارزش غذایی آنچه دیگران می خورند دارند.
2. اصول رژیمی شدید
مبتلایان به اورتورکسیا از خوردن هرچیزی که “ناسالم” تلقی می شود، خودداری می کنند. این اقلام معمولا دارای قند، چربی، نمک، مواد مصنوعی، لبنیات و محصولات دستکاری شده ژنتیکی هستند. وقتی که غذاهای سالم در دسترس نیستند، این افراد سطح بالایی از اضطراب را نشان می دهند.
3. تغییرات در خلق و خو و تنش های هیجانی
اورتوکسیا می تواند باعث اضطراب شدید و نگرانی های غیرمنطقی شود. انتظارات غیرواقع بینانه از انتخاب غذای سالم سبب می شود که فرد هنگام برنامه ریری، آماده سازی و خوردن وعده ها دچار آشفتگی هیجانی شود. هم چنین ممکن است سبب احساس شرم یا گناه، تنفر از خود، بی توجهی به مسئولیتهای روزانه و اختلال در روابط عاطفی یا اجتماعی شود.
4. تقسیم غذاها به 2دسته “خوب” و “بد”
کسانی که از این اختلال رنج می برند ممکن است غذاها را در دو دسته خوب و بد طبقه بندی کنند. غذاهای خوب یا غذاهای سالم، معیارهای دقیق کیفیت تغذیه ای را براورده می کنند و بالعکس غذاهای بد حتی ممکن است سمی تلقی شوند. آنها در هنگام خوردن غذاهای خوب حس موفقیت بیشتری را تجربه می کنند و هر زمان که غذای بد می خورند، احساس گناه مخربی را تجربه می کنند. این تغییر بین پاداش و تنبیه سبب نوسانات خلقی می شود.
5. عادت های غذایی با تاثیر منفی بر روابط اجتماعی
زمانیکه محدودیت های غذایی سفت و سخت بر زندگی اجتماعی فرد تاثیر می گذارد، می تواند نشانه ای از از رابطه ناسالم با غذا باشد. که ممکن است سبب انزوای اجتماعی یا اختلال در روابط نیز بشود.
علاوه بر 5مورد اشاره شده، پاسخ به این سوالات نیز در شناساسایی این مسئله کمک کننده است :
- آیا نسبت به دیگر حیطه های زندگیتان، وقت زیادی را صرف فکر کردن، انتخاب کردن و آماده سازی غذاها می کنید؟
- آگر غذایی بخورید که به نظرتان ناسالم است،احساس گناه و اضطراب می کنید؟
- در جایی که غذاهایی که به نظرتان ناسالم هستند وجود دارد احساس استرس می کنید؟
- کسانی که از دید شما غذاهای ناسالم می خورند را قضاوت می کنید؟
- حس عزت نفس و آرامش شما بستگی به چیزهایی که می خورید دارد؟
- غذاهایی زیادی را صرفا چون به نظر شما سالم نیستند از وعده های غذایی خود حذف کرده اید؟
- شما به وزن و سایز ایده آل خود رسیده اید و این را مدیون رژیم غذایی خاص خود می دانید؟
- شما نشانه هایی از سوء تغذیه مانند ریزش موی شدید، افت فشار خون و مشکلات پوستی دارید؟
دلایل اورتورکسیا
گاهی برای اطرافیان، اورتورکسیا در ابتدا مثبت به نظر می آید. علائم به راحتی می توانند مورد توجه قرار نگیرند چرا که داشتن یک سبک زندگی سالم می تواند مسائل اساسی و رفتارهای وسواسی را پنهان کند.
اگر چه دلایل دقیقی هنوز برای این اختلال مشخص نیست اما عواملی که احتمال ابتلای به این اختلال را افزایش می دهند عبارتند از:
- عزت نفس پایین
- عدم تعادل شیمیایی مغز
- کمالگرایی
- نیاز افراطی به ساختار و اصول در زندگی فرد
- مشکل در مدیریت احساسات و عواطف
درمان اورتورکسیا
تاکنون هیچ مطالعه ای درمورد اثربخشی داروها برای اورتورکسیا انجام نشده است. اما انواع مختلف رواندرمانی می تواند قابل استفاده باشد. متخصصین اغلب این اختلال را مشابه بی اشتهایی عصبی یا وسواس فکری عملی درمان می کنند. رواندرمانی می تواند به شما کمک کند تا الگوهای فکری وسواسی درمورد غذا را تغییر دهید، غذاهای بیشتری را در رژیم خود بگنجاننید و در عین حال سایر مسائل روانشناختی مثل افسردگی یا اضطراب که همزمان وجود دارد را درمان کنید. جلسات منظم با درمانگر امکان ارزیابی مجدد و تغییرات برنامه درمانی در صورت لزوم را فراهم می آورد.