انواع هوش کودک در روانشناسی، هوش های چندگانه
هوش یکی از ویژگی های مهم انسانی است. اغلب توانایی ها و استعدادهای فردی را به همین عامل هوش نسبت می دهند.هوش با اینکه امری کاملا روشن و بدیهی است، اما در عین حال پیچیده ترین مفهوم روانشناختی است و هنوز تعریف مشخص و واحدی توسط نظریه پردازان و روانشناسان برای این مفهوم ارائه نشده است. برخی از روانشناسان هوش را یک مفهوم یکپارچه و واحد می دانند. آنها به انواع هوش اعتقاد ندارند و معتقدند هوش یک عامل کلی است که بر اثر کسب تجربه و یادگیری، برخی جنبه های آن رشد می کند و برخی توانایی های فرد گسترش می یابد. در مقابل برخی دیگر از روانشناسان و متخصصان به هوش های چندگانه یا انواع هوش معتقدند. آنها می گویند هوش یک مفهوم کلی و یکپارچه نیست، بلکه هوش به چند دسته تقسیم می شود. مثلا برخی روانشناسان مانند گاردنر در نظریه خود هوش را به 7 دسته تقسیم نموده است که عبارتند از: هوش زبانی یا کلامی، هوش منطقی- ریاضی، هوش فضایی، هوش بدنی- جنبشی، هوش موسیقی و هوش بین فردی یا تعاملی. بعد از او نیز برخی محققین دو بعد هوش معنوی و هوش طبیعی را به ابعاد هفت گانه او افزودند و ابعاد 9 گانه هوش را مطرح کردند. گاردنر معتقد است که در هر فردی یک یا چند نوع از هوش می تواند رشد کند. بنابراین او توصیه می کند معلمان و والدین باید دقت کنند تا دریابند کودکان در کدام یک از انواع هوش ها سرآمد و برتر هستند و آنها را در همان مسیر برای شکوفایی استعدادهایشان هدایت کنند (گاردنر، 2011). در ادامه به ویژگی های انواع هوش های چند گانه اشاره می کنیم که ممکن است به شما در شناسایی توانایی و استعداد کودکتان یاری کند.
هوش بین فردی یا اجتماعی
کودکانی که دارای هوش بین فردی و اجتماعی قوی هستند، معمولا قادرند با افراد مختلف تعامل و ارتباط خوبی برقرار سازند. این کودکان معمولا قادرند با همه گروه های سنی چه همسالان و چه بزرگسالان ارتباط و تعامل برقرار کنند. این کودکان اغلب شنوندگانی خوب، همدل و سازگارند و در بین دوستان و دیگر افراد به افرادی صلح جو شهرت دارند یا مربیان از آنان به عنوان کودکانی سازگار یاد می کنند. این کودکان می توانند احساسات افراد را به خوبی درک کنند. این کودکان در کنار دیگر همسالان به خوبی ارتباط برقرار کرده و لذا دوستان زیادی دارند و در گروه معمولا نقش رهبر را بر عهده دارند. آنها بازی ها و کارهای گروهی را بر بازی ها و کارهای فردی ترجیح می دهند و لذا ممکن است از اینکه مدام بخواهند در پارک یا خانه همسالان خود را جمع کنند، شما را خسته کنند. این کودکان شخصیتی برونگرا دارند. بنابراین شرکت در ورزش های گروهی و تیمی برای این کودکان مناسب است. می توان تا حدودی دریافت مشاغل مناسب برای این کودکان باید با ویژگی های روانی و شخصیتی آنان سازگار باشد آنها احتمالا در مشاغلی مانند: مدیریت، بازاریابی، وکالت، روانشناسی و … موفق ترند.
هوش درون فردی
هوش درون فردی در واقع استعداد آگاهی از احساسات ، عواطف و هیجانات خود است و استعداد جداسازی، شناسایی و به کارگیری آنها به عنوان وسیله ای برای درک و هدایت رفتارها را شامل می شود. شکل ابتدایی این هوش شامل استعداد، تشخیص، احساسات خوشایند از ناخوشایند و براساس آن تصمیم به درگیر شدن یا عقب نشینی کردن در یک موفقیت می باشد. در بالاترین سطح دانش درون فردی ، فرد می تواند مجموعه ای از احساسات متمایز را شناسایی و صورتی پیچیده و عالی نمادگذاری کند. این هوش به کودک شما کمک می کند تا به دقت به درون خود بنگرد و ببیند که چه باید بکند. علاوه بر آن این هوش به افراد کمک می کند تصمیم بگیرند که چه شیوه ای در زندگی برگزینند. کودکی که دارای هوش درون فردی باشد به احساسات و توانایی های خود واقف است.
هوش منطقی ریاضی
کودکانی که دارای هوش منطقی- ریاضی قوی هستند، معمولا در مسائل انتزاعی مانند ریاضیات یا فیزیک قوی هستند. این کودکان نسبت به دیگر همسالان خود، توانایی خوبی در فعالیت های ذهنی به ویژه بازی با اعداد و ریاضیات از خود نشان می دهند. آنها به علوم و مسائل علمی علاقه نشان می دهند و همواره دوست دارند تا سر درآورند که وسایل مختلف چگونه کار می کنند. لذا گاهی ممکن است شما را با خراب کردن انواع اسباب بازی ها و وسایل مختلف، عصبانی کنند. آنها معمولا عادت به شمردن و دسته بندی کردن اشیا دارند. این کودکان معمولا برای انجام کارها و فعالیت های خود راه و رسم ویژه و مخصوص به خود دارند. آنها معمولا کودکانی منظم و دقیق هستند و هر آنچه به آنها بدهید با دقت بررسی و واکاوی می کنند و شاید در انتها آنها را از هم بشکافند. این کودکان علاقه زیادی به حل معما و پازل دارند و می توانند مدت ها با آن سرگرم شوند. این کودکان عموما تمایل چندانی به کارهای گروهی و بازی های گروهی و تیمی ندارند و دوست دارند، تنهایی کار کنند یا بازی های انفرادی را ترجیح می دهند و احتمالا در آینده در مشاغلی چون: مهندسی، پزشکی، تحقیق و پژوهش و… موفق تر باشند.
مقاله مرتبط: چیستی و تقویت هوش ریاضی در کودکان
هوش زبانی یا کلامی
کودکانی که دارای هوش کلامی و زبانی قوی تری نسبت به همسالان خود هستند، همیشه علاقمندند تا در کتاب ها دنبال پاسخ سئوالات خود باشند. این کودکان علاقه زیادی به کتاب خواندن دارند یا دوست دارند والدین آنها برایشان کتاب بخوانند. آنها معمولا توانایی خوبی در فراگیری داستان و یادگیری شعر دارند. عموما علاقه دارند در مورد آنچه در کتاب خوانده اند و یاد گرفته اند، با دیگران صحبت کنند. این کودکان خزانه لغت گسترده دارند و همیشه به دنبال یادگیری کلمات جدید هستند و ممکن است شما را با سئوالات این چنینی که توضیح خواستن در مورد معنای کلمات مختلف است، خسته کنند. آنها خیلی خوب قادرند خود و علائق خود را توصیف کنند و اگر دقت کنید دوست دارند همواره در نقش معلم چیزی را به دیگران بیاموزند چرا که از قدرت کلامی خوبی برخوردارند و خوب چیزی را توضیح و توصیف می کنند. آنها از معما و سئوال پاسخ دادن لذت می برند و معمولا در بین همسالان و دیگر افراد به پرحرفی شناخته می شوند.
هوش موسیقایی
کودکانی که دارای هوش موسیقیایی قوی هستند، معمولا در حوزه موسیقی از خود توانایی ها و استعدادهای خاصی را نشان می دهند. این کودکان از همان سنین ابتدایی ریتم ها را به خوبی تشخیص می دهند و استعداد ویژه ای در یادگیری شعر دارند. آنها در کلاس موسیقی معمولا درخشش خوبی دارند و اغلب علاقمندند تا خواننده یا موسیقی دان شوند. این کودکان اغلب با خود شعری را زمزمه می کنند یا شعری را برای خود می خوانند و گاهی ممکن است با شعر خواندن های مداوم و بلند شما را آزار دهند. آنها اغلب سی دی های شعر و موسیقی می خرند. بنابراین توجه کنید شاید این کودکان در ریاضی ضعیف باشند یا علاقه ای به داستان های علمی نداشته باشند، ولی در حوزه موسیقی موفق خواهند بود.
هوش فضایی بصری
کودکانی که هوش بصری – فضایی قوی دارند معمولا هنرمندانی ذاتی هستند. این کودکان نسبت به دیگر همسالان خود، بسیار جزئی نگر و دقیق هستند و قدرت ذهنی بسیار زیادی دارند به طوری که قادرند هر چیزی را با جزئیات زیاد تصور کنند. آن ها در تصویر سازی، نقاشی، انیمیشن و گرافیک استعداد خوبی دارند و در درک و شناسایی رنگ ها و ترکیب آنها نیز مهارت دارند. این کودکان عاشق رنگ، وسایل نقاشی، عکس و عکاسی کردن هستند و دوست دارند با عکس ها فیلم یا کارتون بسازند. ممکن است روی دیوار اتاقشان پر از عکس و تصویر و برچسب باشد. معمولا علاقه دارند تصاویر روزنامه و کتاب را قیچی کنند و شاید اینگونه شما را عصبانی کنند. این کودکان می توانند ساعت ها با رنگ و وسایل نقاشی خود سرگرم شوند. آنها از مسائل پیچیده، ماز، حل معما و پازل های پیچیده لذت می برند. این کودکان به دلیل همان قدرت زیاد تصویر سازی فضایی- ذهنی شان، تخیلی بسیار قوی دارند و لذا در امور هنری بسیار موفق اند و تقریبا هر چیزی را که تصور می کنند، قادرند حتی گاه با جزئیات کامل ترسیم کرده یا بسازند. بنابراین کلاس های هنری مانند نقاشی، انیمیشن، گرافیک، عکاسی، تصویرسازی و … برای این کودکان مناسب است. آنها قابلیت خوبی دارند تا هنرمندانی عالی شوند.
هوش جنبشی یا حرکتی
یکی دیگر از انواع هوش به قابلیت های حرکتی و جسمانی بر می گردد. کودکانی که دارای هوش جنبشی – حرکتی قوی هستند، شاید با مداد رنگی و کاغذ میانه ی خوبی نداشته باشند و در کل از بی تحرکی یا یک جا نشستن زیاد خوششان نیاید، در عوض در فعالیت های بدنی و جسمانی استعداد خوبی دارند. این کودکان معمولا مدام در حال جست و خیز و انجام حرکات بدنی هستند و به راحتی می توانند از لبه های باریک یا روی سطوح باریک با حفظ تعادل راه بروند. علاقه زیادی به انجام حرکات آکروباتیک و کشتی گرفتن دارند. این کودکان عموما در هنگام صحبت کردن با همه اجزای بدنشان حرف می زنند یعنی مدام دست ها و پاهای خود را نیز در هنگام صحبت کردن به کار می گیرند. آنها در هماهنگی و تعادل بدنی استعداد خوبی دارند و معمولا فعالیت های بدنی و مهارت های حرکتی را خوب یاد می گیرند. کلاس های ورزشی به ویژه اسکیت، آکروبات، اسکی، باله و… برای این کودکان مناسب است. آنها به دلیل هوش بالای جنبشی- حرکتی خود، هنرپیشه، ورزشکار یا بدلکاران ماهری خواهند شد.
مقاله مرتبط: نشانه ها و تقویت هوش حرکتی کودکان
هوش طبیعت گرا
کودکانی که هوش طبیعت گرا در آنان قوی و پررنگ تر از همسالان شان است، عاشق طبیعت و حیوانات هستند. این کودکان علاقه زیادی به حیوانات دارند و به احتمال زیاد از شما خواهند خواست تا برایشان یک حیوان خانگی تهیه کنید. آنها از نگهداری و رسیدگی به حیوانات یا گیاهان لذت می برند. آنها دوست دارند همواره در پارک یا باغ و کوه باشند و عاشق جست و خیز در چمن ها و باغبانی و ور رفتن با گل و گیاه هستند. این کودکان همچنین علاقه زیادی به حشرات، حیوانات منقرض شده مثل دایناسورها و باستان شناسی دارند. معمولا از فیلم ها و داستان های مربوط به دایناسورها لذت می برند. ممکن است همیشه سی دی ها یا کتاب های مربوط به حیوانات بخرند و شاید علاقمند به جمع کردن و سازمان دادن انواع برگ، سنگ یا حشرات مختلف مثل پروانه ها باشند. در طبیعت ممکن است مدت ها با یک حشره سرگرم باشند یا زمین را برای یافتن خانه مورچه ها و موریانه ها کاوش کنند. در نقاشی هایشان همواره می توان تصاویری از طبیعت، حشرات، حیوانات و … را مشاهده کرد. این کودکان در مدرسه معمولا تحقیقات علمی و دروس علمی مانند علوم تجربی، زمین شناسی یا زیست شناسی را دوست خواهند داشت. شاید مشاغلی مانند باستان شناسی، پزشکی به ویژه حوزه تشریح، زمین شناسی، زیست شناسی یا گیاه شناسی و … برایشان مناسب باشد.