تفاوت بیش فعالی در دختران و پسران؛ راهکار درمانی
اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی رشدی است که از دوران کودکی شروع می شود، اما اغلب تا بزرگسالی ادامه می یابد. افراد مبتلا به ADHD رفتارهایی مثل تکانشگری، بیش فعالی، بی توجهی یا ترکیبی از آنها را خود نشان می دهند. شیوع بیش فعالی در دختران و پسران متفاوت است و در کل جمعیت، پسرها بیشتر مبتلا می شوند، اما دخترها بیشتر از پسرها بیشتر احتمال دارد نشانه های بی توجهی نشان دهند.
محققان خاطرنشان می کنند که تفاوت در میزان تشخیص بین پسران و دختران احتمالاً به دلیل علائم متفاوت ADHD در دختران است که ممکن است منجر به تشخیص نادرست این اختلال در دختران شود. این مقاله درباره تفاوت علائم بیش فعالی در دختران و پسران و راهکارهای درمانی صحبت می کند.
بیش فعالی در کودکان
ADHD معمولاً به سه دسته طبقه بندی می شود که عبارتند از:
- نوع تکانشی و بیش فعال: مانند بی قراری، زیاد صحبت کردن، قطع صحبت دیگران و ثابت ننشستن
- نوع بی توجه: مانند مشکل در توجه، حواس پرتی بسیار، فراموشکاری و انجام ندادن کارها
- نوع ترکیبی: نقص توجه و بیش فعالی
برای تشخیص بیش فعالی، فرد باید علائم تکانشی و بیش فعالی، علائم بی توجهی یا ترکیبی از علائم هر دو دسته را نشان دهد. این علائم باید ادامه داشته باشد و بر توانایی آنها در عملکرد روزانه مثل درس خواندن تأثیر بگذارد. ADHD از دوران کودکی شروع می شود، اما بسته به نوع و شدت علائم ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. چندین مطالعه نشان داده است که تا 80 درصد از کودکان مبتلا به بیش فعالی علائم را تا بزرگسالی ادامه خواهند داد. علائم نیز می تواند در طول زمان تغییر کند. همچنین علائم بیش فعالی در دختران و پسران نیز متفاوت است.
بیش فعالی در دختران و پسران
در کودکی پسران تقریبا 3 برابر دختران مبتلا به ADHD تشخیص داده می‌شوند، اما در بزرگسالان نسبت مردان به زنان تقریبا برابر است. محققان معتقدند که این احتمالاً به دلیل تشخیص نادرست دختران است نه اینکه ADHD که در پسران شایع‌تر است.
دلایل احتمالی زیادی برای این تفاوت در بیش فعالی در دختران و پسران وجود دارد:
- دختران معمولا علائم بی توجهی را نشان می دهند، در حالی که پسرها بیشتر احتمال دارد علائم تکانشی و بیش فعالی را نشان دهند.
- دختران اغلب رفتارهای انطباقی جبرانی و راهبردهای مقابله ای ایجاد می کنند که علائم آنها را پنهان می کند.
- دختران اغلب علائمشان به صورت درونی ظاهر می شوند، در حالی که پسران تمایل بیشتری به بروز علائم دارند.
- دختران مبتلا به ADHD اغلب به اشتباه با یک اختلال متفاوت مانند اضطراب یا افسردگی تشخیص داده می شوند، یا در صورت داشتن یک اختلال همزمان، ADHD فراموش می شود.
- علائم بی توجهی بیشتر در یک محیط آموزشی ساختاریافته، مانند دبیرستان یا کالج رخ می دهد، و این باعث می شود که علائم در نوجوانان و زنان جوان بیشتر از کودکان دیده شود.
به طور کلی، پسران مبتلا به ADHD بیشتر احتمال دارد علائم و رفتارهایی داشته باشند که مخرب تر و در نتیجه بیشتر قابل توجه است. همچنین در فرهنگ ما اغلب تصور از یک فرد بیش فعال، یک پسر بچه پرانرژی است. حتی زمانی که دختران علائم مشابه پسران را نشان می دهند، بیش فعالی ممکن است نادیده گرفته شود یا خفیف در نظر گرفته شود، زیرا با تصویر ذهنی یک کودک معمولی مبتلا به ADHD مطابقت ندارد.
شایع ترین علائم بیش فعالی در دختران و پسران
شایع ترین علائم بیش فعالی و نقص توجه در دختران شامل موارد زیر است:
- عزت نفس پایین
- افت تحصیلی
- بی توجهی و فراموشکاری
- نیاز به کمک اضافی برای تکالیف
- مشکلات عملکرد اجرایی مثل تصمیم گیری یا یادآوری جزئیات
- مشکل در گوش دادن
متداول ترین علائم بیش فعالی و نقص توجه در پسران شامل علائم زیر است:
- تکانشگری (رفتار کردن بدون فکر)
- رفتار بیش فعال یا پرخاشگرانه
- مشکل در نشستن و ثابت ماندن یکجا مثلا سر درس
- پرحرفی
- قطع کردن صحبت دیگران
نشانه های بیش فعالی و نقص توجه در پسران
در حالی که پسرها نیز می توانند علائم بی توجهی را نشان دهند، رفتارهای تکانشی و بیش فعالی بیشتری از خود نشان می دهند. اینها می توانند شامل این موارد باشند:
- بی قراری، ضربه زدن به دست ها یا پاها، یا چرخیدن روی صندلی خود
- مشکل در نشستن، مانند کلاس درس
- دویدن یا بالا رفتن در مواقع یا جایی که مناسب نیست
- بازی یا انجام فعالیت های پر سر و صدا
- دائما در حال حرکت اند، انگار توسط یک موتور هدایت می شود
- جواب دادن قبل از اتمام شنیدن یا خواندن سوال، تکمیل جملات افراد، مشکل در انتظار برای صحبت در مکالمات
- دشواری در انتظار نوبت، مانند انتظار در صف
- مداخله در حین گفتگوها، بازی ها و فعالیت ها، استفاده از چیزهای دیگران بدون اجازه
اختلالات و مشکلات رفتاری که ممکن است با بیش فعالی همپوشانی و هم ابتلایی داشته باشند:
- اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)
- اختلال سلوک (CD)
- رفتار قانون شکنانه
- دعوا در مدرسه یا رفتار پرخاشگرانه
- رفتارهای ضد اجتماعی (مشخصه اختلال شخصیت ضد اجتماعی در بزرگسالان)
نشانه های بیش فعالی و نقص توجه در دختران
دختران مبتلا به بیش فعالی هم ممکن است نوع تکانشی و بیش فعال باشند، اما بیشتر اوقات علائم نوع بی توجه را نشان می دهند که عبارتند از:
- عدم توجه به جزئیات
- اشتباهات بی دقتی در کارهایی مانند تکالیف مدرسه
- مشکل در تمرکز روی کارها یا فعالیت هایی مانند سخنرانی، مکالمه یا مطالعه برای مدت طولانی
- گوش ندادن صحبت دیگری در مکالمه
- پیروی نکردن از دستورالعمل ها و تکمیل نکردن وظایفی مانند تکالیف مدرسه، کارهای خانه، یا وظایف شغلی
- مشکل در سازماندهی، مانند مدیریت ضعیف زمان، کار و فضای زندگی نامنظم، تاخیر در کارها
- اجتناب یا دوست نداشتن کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی مداوم دارند
- گم کردن مکرر وسایل مانند برگه های مدرسه، کتاب، تلفن همراه و عینک
- به راحتی حواسش پرت می شود
- فراموش کردن کارهای رایج مانند کارهای خانگی، یا در نوجوانان و بزرگسالان، انجام وظایف، پاسخگویی به تماس های تلفنی، پرداخت قبوض،
- و قرار ملاقات ها
دختران و زنان معمولاً علائم درونی نیز دارند، مانند:
- مشکلات عاطفی و احساسی مثل افسردگی
- علائم جسمی و فیزیکی
- مشکلات عزت نفس
تشخیص دیرهنگام یا عدم تشخیص
هنگامی که تشخیص ADHD در دختران دیر انجام می شود یا نادیده گرفته می شود و حمایت صورت نمی گیرد، آنها مکررا تجربه هایی از شکست، مشکلات عزت نفس و سرخوردگی دارند که اغلب آنها را به جای بیش فعالی به عنوان ایرادهای شخصی تفسیر می شود. این باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری های دیگر مانند، افسردگی، اختلالات خواب، اختلالات خوردن واختلال مصرف مواد می شود. هنگامی که به گذشته نگاه می کنیم، اکثر زنانی که در بزرگسالی مبتلا به ADHD تشخیص داده می شوند، می توانند تجربیات و رفتارهایی را در دوران کودکی خود که نمونه هایی از بیش فعالی هستند، شناسایی کنند، اگرچه آنها در آن زمان شناخته شده نبود. پس متوجه می شویم که تشخیص و درمان در زمان درست از اهمیت بالایی برخوردار است.
راهکارهای عملی برای درمان بیش فعالی
- داشتن یک برنامه مکتوب از تمام وظایف
- تقسیم وظایف بزرگتر به کارهای کوچکتر و قابل مدیریت تر
- انجام یک فعالیت یا ورزش بیرون از خانه
- پاداش یا تمجید اطرافیان در هنگام انجام وظایف
- مدیریت استرس
- ساختن و حفظ روتین و عادات منظم
- ایجاد کردن روابط اجتماعی مستحکم
- ریلکسیشن و مدیتیشن