پشت پرده تکنیک های تندخوانی

این روزها بسیاری از افراد مدعی هستند که با آموزش تکنیک های تندخوانی، سبک مطالعه و حافظه و یادگیری افراد را ارتقاء می دهند. تند خوانی تکنیکی است که تنها افراد کمی در آن تخصص دارند. امروزه برخی از نرم‌افزارهای ارزان قیمت مدعی هستند که می‌توانند آن را به راحتی به همه بیاموزند. اما واقعیت چیست؟ آیا می‌شود تند خوانی را به راحتی آموخت؟ آیا هدف فقط خواندن و تمام کردن است؟ آیا یادگیری توانایی «خواندن ۱۲۰۰ کلمه در دقیقه» در مدت کمی امکان‌پذیر است؟ برای فهم واقعیت با جعبه ابزار ذهنی همراه باشید.

بیش‌تر ما در دقیقه بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ کلمه می‌توانیم بخوانیم. تندخوان‌ها می‌توانند بین ۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰ کلمه در دقیقه بخوانند. برای اطلاعات بیشتر تحقیقاتی در این زمینه انجام گرفته است. من با پروفسور کیث رینر استاد دانشگاه کالیفرنیا در این مورد صحبت کرده‌ام. او تحقیقات زیادی بر روی چشم افراد تند‌خوان انجام داده‌ است. قبل از هر چیزی نگاهی به روش‌های تند خوانی می‌اندازیم. سپس کارایی آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

روش‌های مختلف تند خوانی

ابتدا باید بدانیم ما چگونه مطالب را می‌خوانیم و متوجه می‌شویم. وقتی شما مقدار زیادی از زمان خود را صرف فکر کردن در مورد چیز‌های مختلف می‌کنید‌، بخشی از مردم در حال مطالعه و لذت بردن از آن هستند. خواندن مجموعه‌ای از فعالیت‌های مکانیکی است. وقتی که به یک یا دسته‌ای از کلمات نگاه می‌کنید، خیره‌شدن نام دارد و به طور میانگین ۰/۲۵ ثانیه طول می‌کشد. زمانی که چشم خود را به سمت لغت یا لغات بعدی می‌برید، حرکت سریع نام دارد. این کار به طور میانگین ۰/۱۰ ثانیه به طول می‌انجامد. بعد از آن‌که این کار را یک یا دو بار انجام دادید، شما متوقف می‌شوید تا به فهمیدن چیزی که فقط به آن نگاه کرده‌اید بپردازید. این بخش هم به طور تقریبی ۰/۳۰ تا ۰/۵۰ ثانیه زمان می‌برد. تمام این خیره‌شدن و حرکت سریع و فهمیدن جمعا باعث می‌شود ۹۵٪ افرادی که در رده‌‌ی کالج تحصیل می‌کنند، بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ کلمه در دقیقه بتوانند بخوانند.

تکرار نکردن لغت: ما وقتی لغتی را می‌خوانیم آن را در ذهن یا به آهستگی با زبان خود تکرار می‌کنیم. تندخوان‌ها این بخش را حذف می‌کنند. همین کار باعث می‌شود تا سرعت خواندن در آن‌ها دو تا سه برابر افراد معمولی افزایش یابد. این ایده‌ی تند خوانی تقریبا در دهه‌ی ۱۹۵۰ باب شد. به تازگی بسیاری از اپ‌ها با توصیه‌ی این روش، آن را دوباره زنده کرده‌اند.

همان‌گونه که شما انتظار دارید، روش‌های دیگری هم برای تند خوانی ارائه شده‌اند. می‌توان به نکته‌خوانی، راهنمایی چشم، ارائه‌ی بصری-سریالی سریع و سایر روش‌ها اشاره کرد.

نکته‌خوانی: شامل برانداز کردن متن است به منظور یافتن نکته‌های مهم برای خواندن. اگرچه این روش جزو روش‌های تند خوانی محسوب می‌شود، ولی در واقع شما به خودتان تند خوانی را نمی‌آموزید، فقط یاد می‌گیرید که از خواندن بعضی از قسمت‌ها صرف‌نظر کنید. در نهایت در آزمون مشخص می‌شود که ما بسیاری از جزئیاتی که نخوانده‌ایم را نمی‌توانیم به یاد بیاوریم.

راهنمایی چشم: یکی از تکنیک‌های قدیمی است. در این تکنیک شما چشم خود را با انگشت یا مداد به روی کلمه‌ای که در حال خواندن هستید، متمرکز می‌کنید. در نتیجه حواس شما کم‌تر پرت می‌شود و با تمرکز بیش‌تر می‌توانید تندتر بخوانید.

تیم فریس روش دیگری را برای تند خوانی ارائه کرده است. این روش بر مبنای خواندن هم‌زمان چندین خط به وسیله‌ی بسط دید پیرامونی است. این روش نیازمند تمرکز بسیار زیاد شما خواهد بود.

ارائه‌ی بصری-سریالی سریع (RSVP): روشی است که توسط بسیاری از سیستم‌های دیجیتال تند خوانی عرضه می‌شود. یک لغت بر روی صفحه نمایش داده می‌شود و تمام تمرکز شما بر روی آن است. وقتی که کم‌کم به این سیستم عادت کردید، می‌توانید سرعت نمایش لغات را افزایش دهید.

تاثیر تند خوانی بر فهمیدن مطالب

تند خوانی ایده‌ی خوبی است. توانایی خواندن ۱۰۰۰ کلمه در دقیقه امکان‌پذیر است. اگرچه شما به‌طور کامل آن‌ها را متوجه نخواهید شد. تحقیقات در این حوزه بسیار محدود است. اما کتاب کیث رینر با نام حرکات چشم و پردازش اطلاعات حین خواندن، نگاهی جامع به کارکرد چشم ما در زمان خواندن می‌اندازد. رینر معتقد است ادعاهایی که در مورد آموزش تند خوانی انجام می‌شود، بیهوده است. دلیل آن ظرفیت محدود چشم ما می‌باشد. او ادامه می‌دهد:

«شاید شما بتوانید خودتان را مجبور کنید که کمی بیش از ۵۰۰ کلمه در دقیقه بخوانید. اما شما به خاطر چشم‌تان و آناتومی خاص شبکیه محدود شده‌اید. به منظور فهمیدن نوشته‌ باید چشم خود را طوری حرکت دهید که قسمت گودی مرکزی بر روی کلمه‌ای که بر روی آن تمرکز می‌کنید قرار گیرد. با افزایش سرعت به خاطر محدودیت گودی مرکزی، قدرت دید کاهش قابل توجهی پیدا کرده و شما نمی‌توانید کلمات و نوشته را به درستی تشخیص دهید. پس گودی مرکزی عامل محدود کننده‌ی شماست، حتی اگر قدرت پردازش مغز هم بالا باشد».

رینر معتقد است با تکنیک‌هایی مثل راهنمایی مسیر چشم یا تکرار نکردن دوباره‌ی کلمات، قدرت فهمیدن شما کاهش می‌یابد. او این چنین ادامه می‌دهد:

«شما می‌توانید تمریناتی انجام دهید که تندتر بخوانید و احتمالا موفق هم می‌شوید، ولی وقتی از حدی تندتر بخوانید‌، رفته رفته از میزان فهم شما از مطالب کاسته می‌شود. تحقیقات نشان داده وقتی از تکنیک‌هایی مانند تکرار نکردن کلمات پیش خود استفاده می‌کنید، در مواجه با لغات سخت میزان فهم شما کاهش می‌یابد».

در مورد تکنیک فریس که بر اساس خواندن چندین خط در آن واحد است، رینر معتقد است که این روش هم کار نمی‌کند. او می‌گوید:

«ادعای دیگری که وجود دارد این است که شما در مرحله‌ی خیره شدن، با خواندن چند خط می‌توانید سرعت خود را افزایش دهید، در حالی که هیچ شواهدی در تایید این ادعا وجود ندارد. چیزی که ما از فیزیولوژی شبکیه می‌دانیم در تضاد با این ادعاست که می‌شود در آن واحد دو خط را با هم خواند».

در نهایت روش ارائه‌ی بصری – سریالی سریع (RSVP) مشکل غیرقابل حلی با حافظه‌ی کوتاه مدت ما دارد. سرعت نشان دادن کلمات سریع‌تر از سرعت پردازش مغز ماست. این باعث می‌شود که این روش هم عملی نباشد.

تحقیقات نشان می‌دهد وقتی سرعت خواندن افزایش یابد، میزان فهمیدن مطالب کاهش می‌یابد. این نشان می‌دهد که اطلاعات دریافتی شما افزایش نمی‌یابد، در حالی که هدف ما از خواندن فقط همین است. در روش RSVP و اپ‌هایی که از آن استفاده می‌کنند، شما این امکان را ندارید که متن را بازخوانی کنید تا حافظه‌ی شما نوشته را پردازش کند.

البته نظرات مختلفی در مورد تند خوانی وجود دارد. در تحقیقات تازه‌ای که توسط سازنده‌ی اپ تند خوانی اسپریتز انجام شده، آن‌ها مدعی شده‌اند سیستم آن‌ها با فراهم کردن قابلیت استراحت کوتاه برای چشم می‌تواند باعث تند خوانی شود. این امر می‌تواند درست باشد، اما با آن بخش از تحقیقات رینر در مورد عملکرد حافظه‌ی کوتاه مدت ما در تناقض است.

البته اسپریتز نگفته که تحقیقاتش با چه روشی یا بر روی چه تعدادی از افراد انجام شده است. با نگاهی به تحقیقات انجام شده بر روی تند خوانی، می‌بینیم بیش‌تر این تحقیقات توسط شرکت‌های سازنده‌ی محصولات تند خوانی انجام شده است. به عنوان مثال تیم فریس مدعی است از ایده‌هایی استفاده کرده که ریشه در دانش دارد، اما جزئیات بیشتری در مورد تحقیقات او مشاهده نشده است.

البته همه‌ی خبرها در این مورد بد نیستند. تند خوانی طرفداران زیادی هم دارد. به عنوان مثال جیم پگل از مجله‌ی اسلیت سیستم RSVP را می‌پسندد. الگا خازان پیشنهاد این روش‌ها را برای داستان‌های خسته کننده یا خواندن ایمیل‌ها توصیه می‌کند، نه چیزهایی که نیاز به درک و فهمیدن بالا دارند. البته برای زمانی که برای خواندن مطلبی در مدرسه فرصت کمی داریم و یا برای خواندن مطالب کم اهمیت، روش نکته‌خوانی به نظر کارآمدتر است.

شما به راحتی ‌می‌توانید چند روز این روش‌ها را امتحان کنید. مجبور هم نیستید برای این کار حتما پولی بپردازید. می‌توانید از نرم‌افزارهای رایگان استفاده کنید. اما نباید انتظار بسیار بالایی از این کار داشته باشید. در ادامه به برخی از نرم‌افزارها اشاره‌ای می‌کنیم.

OpenSpritz: از روش اسپریتز استفاده می‌کند. مانند روش RSVP عمل می‌کند، اما اسپریتز یک حرف از هر کلمه را پررنگ می‌‌کند تا موقعیت چشمتان ثابت بماند.

Outread/Volecity/Syllable: این نرم‌افزارهای iOS از تکنیک‌های متفاوتی استفاده می‌کنند تا تند خوانی بر روی تلفن همراه را به شما بیاموزند. Outread به نوعی از سیستم راهنمایی مسیر چشم استفاده می‌کند. Volecity و Syllable هر دو از سیستم RSVP استفاده می‌کنند.

برای تند خوانی به تمرکز و دقت ذهنی بالایی نیاز است. وقتی هم که این کار را می‌کنید بخشی از مطالب فهمیده نمی‌شوند. من دوست دارم وقتی مقاله یا کتابی را می‌خوانم، لحظه‌ای مکث کنم و راجع به آن فکر کنم. با تند خوانی این لحظه‌ها را از دست می‌دهم. ممکن است حجم بالایی از مطالب را بدون یادگیری صحیح بخوانم و این امر هدف از خواندن را زیر سوال می‌برد.

قبل از استفاده از تکنیک های تند خوانی این سوال را از خود بپرسید:

هدف از خواندن چیست؟

ما چگونه می خوانیم؟

اگر چه در طول روز وقت زیادی صرف خواندن می کنیم، اما تا حالا فکر کردید که چگونه می خوانیم؟ چگونه چشم ها شکل حروف را حس می کنند و آنها را برای تشکیل جمله کنار هم می چیند تا قابل فهم باشد؟

براستی که خواندن یک مهارت پیچیده است. قبلا دانشمندان اعتقاد داشتند، زمانی که شما در حال خواندن هستید هر دو چشم شما متمرکز به یک حرف است. اما تحقیقات اخیر این اعتقاد را رد کرده است.

محققین در حال حاضر بر این باور هستند که هر کدام از چشم ها متمرکز بر حروف مختلفی هستند. پس از آن مغز این این تصاویر مجزا را برای تشکیل کلمه با هم ترکیب می کند.

مزایای تندخوانی

بسیاری از افراد با نرخ 250 کلمه در دقیقه می خوانند. با این معنا که به طور متوسط هر صفحه 1 تا 2 دقیقه زمان می برد تا تمام شود. حال تصور کنید شما بتوانید 500 کلمه در دقیقه بخوانید. به این معناست که در نیمی از زمان صرفه جویی کنید.

یکی دیگر از مزایای با سرعت خواندن این است که راحت تر به کلیات بحث و موضوع دست پیدا خواهید کرد. این موضوع می تواند منجر به درکی عمیق تر و بزرگتر شود.

غلبه عادت های بد در مطالعه و خواندن

اگر شما هم مثل اکثریت مردم باشید قطعا عادت های مخربی در مطالعه کردن دارید که باعث کند شدن روند خواندن می شود. شکست این عادات باعث می شود روند خواندن شما سریع تر و کارآمد تر شود. در زیر به برخی از این عادت های بد می پردازیم.

زیر تلفظ صوتی

زیر تلفظ صوتی، تکرار هر کلمه در ذهن خود است. اکثر افراد برای یادگیری بیشتر کلمات خوانده شده را در ذهن خود چندین بار تکرار می کنند. این کار تا حد زیادی سرعت مطالعه را کاهش می دهد. چرا که تکرار کلمه در ذهن تاثیری در آن لحظه نمی گذارد.

برای اینکه این عادت مفید در شما شکل بگیرد، در شروع هر بار مطالعه به خود بگویید که صدای ذهنی باید خاموش شود. بسیار باید تمرین کنید تا این عادت مخرب از ذهن شما پاک شود.

خواندن کلمه به کلمه

این عمل نه تنها باعث می شود که سرعت خواندن کاهش یابد بلکه باعث می شود از درک کلیت متن غافل شوید. افرادی که کلمات مجزا را می خوانند محتوای متن را کمتر از کسانی که کلمات را قطعه بندی می کنند، متوجه می شوند.

تعداد کلماتی که در یک زمان می توانید بخوانید را گسترش دهید. می توانید تعداد کلماتی که با هر بار فیکس شدن چشم می خوانید، بیشتر کنید. این یعنی افزایش قطعه هایی که می توانید در یک لحظه بخوانید.

حرکات چشم غلط و ناکارآمد

خوانندگان کند تمایل دارند روی هر کلمه تثبیت شوند و این روند را تا پایان خط ادامه دهند. چشم می تواند 1.5 اینچ را در یک لحظه پوشش دهد، این یعنی 4 تا 5 کلمه در لحظه می تواند پوشش داده شود. خوانندگان کند از دید محیطی خود به طور موثر استفاده نمی کنند. برای غلبه بر این نقص، به محض خواندن صورت خود را شل کنید و حرکت چشم خود را گسترش دهید. با این کار حرکت چشم شما روی متن افزایش پیدا خواهد کرد.

زمانی که به پایان خط رسیدید، اجازه دهید به دید پیرامونی خود اجازه دهید مجموعه پایانی کلمات را بخواند. با این کار می توانید به راحتی به خط بعدی بروید.

بازگشت

بازگشت، به معنی تکرار غیر ضروری متن خوانده شده است. برخی اوقات افراد عادت کرده اند که بی دلیل به کلمات یا حتی جملات قبل باز می گردند. تنها به این دلیل که مطمئن شوند درست خوانده اند! در این صورت علاوه بر کاهش سرعت باعث عدم فهم کلیت متن خواهد شد.

یک تکنیک برای کاهش بازگشت می تواند نشانگر خط باشد. یعنی استفاده از انگشت یا خودکار برای تعقیب متن به عنوان نشانگر می تواند از تعداد دفعات بازگشت بکاهد.

تمرکز ضعیف

زمانی که متن را می خوانید، اگر تلویزیون روشن باشد بسیار سخت است که روی کلمه تمرکز کنید چه برسد به زمانی که بخواهید روی جملات تمرکز کنید. خواندن باید در محیطی باشد که محرک های مزاحم وجود نداشته باشد و ناچیز باشد.

برای این کار از انجام دادن چند تکلیف جدا پرهیز کنید و محرک های مزاحم را به حداقل برسانید. همچنین سعی کنید محرک های مزاحم داخلی را کنترل کنید. مثلا تکرار یک بحث داغ در ذهن خود یا فکر کردن به این موضوع که برای شام چه چیزی میل کنید، جزء محرک های داخلی هستند.

رویکرد خواندن خطی

ما آموزش دیدیم که کلمه به کلمه بخوانیم، همه جملات را بخوانیم و همه پاراگراف را بخوانیم. در بیشتر مواقع ما اطلاعاتی را می خوانیم که اصلا نیازی به دانستن آنها نداریم.

این نقیصه را می توان با جست و جوی سریع و فعال متن و پیدا کردن اصطلاحات و مفاهیم برجسته جبران کرد.

برای مثال نیازی نیست که شما حکایت های جالبی که نویسنده برای غنای محتوای خودش نوشته است را بخوانید. لذا این توانایی بسیار می تواند شما را در خواندن و مطالعه کردن کمک کند.

نکاتی کلیدی در تند خوانی

• دانستن این موضوع که چگونه تند بخوانیم، قدم اول هست. در این قسمت برخی نکاتی که می تواند شما را در تند خوانی کمک کند را بازگو می کنیم.
• تمرین، تمرین و تمرین: برای اینکه این مهارت ملکه ذهن و عملتان شود باید تمرین کنید و ممکن است چندین ماه یا چند سال به طول بیانجامد.
• در ابتدا برای تمرین از مباحث و متریال راحت تر استفاده کنید.
• سرعت مناسب خواندن، هر چیزی که قابل خواندن باشد، سرعت خواندن را افزایش نمی دهد.
• زمانی که شما نیاز دارید تا از جزئیات یک موضوع با خبر شوید یا اینکه از نثر و نویسندگی آن لذت ببرید رویکرد تند خوانی توصیه نمی شود. قبل اینکه شروع به خواندن اینگونه متون کنید استراتژی خواندن مناسبی انتخاب کنید.
• حتما از اشاره گر انگشت یا مداد یا هر چیز دیگری استفاده کنید. این عمل باعث می شود چشم ها و مغز با سرعت و بدون انحراف کار خود را در راستای تندخوانی انجام دهند.
• پس از خواندن یک قدم به عقب برگردید و محتوای کلیدی و اصطلاحات برجسته که برای رفتن به موضوع بعدی کمک کننده هستند را مجددا مرور کنید.
• یک سایت مفید که می تواند سرعت خواندن شما را محاسبه کرده و نتیجه آن را بصورت آنلاین ارائه کند سایت www.readingsoft.com است. محدودیت ایت سایت این است که متن ارائه شده انگلیسی هست و معیار خوبی برای قضاوت در رابطه با زبان فارسی نیست.