تاثیر طلاق بر کودکان انکارناپذیر است؛ بسیاری از کودکان در سراسر جهان به دلیل طلاق و جدایی والدین تحت فشار و تخریب روانی هستند، که می تواند باعث بروز مشکلاتی چون افسردگی، مشکلات تحصیلی (نمرات پایین و ترک تحصیل) و رفتارهای مخرب (مانند خشونت، اضطراب، و حتی مصرف مواد) شود.فارغ از سن و جنسیت فرزندان، تجربه‌ی طلاق والدین می‌تواند برای هر کودکی گیج‌کننده و ویرانگر باشد. کودکان معمولا در پذیرفتن اتفاقاتی که شاهد آن هستند با مشکلات زیادی رو به‌ رو می‌شوند؛ حضور نداشتن یکی از والدین و قطع شدن ارتباط بین پدر و مادر برای کودکان غیر قابل درک بوده و کودکان معمولا مجبور می‌شوند که به رفت و آمد بین خانه پدر و مادر یا حتی حضور ناپدری و نامادری در زندگی خود عادت کنند. در واقع تجربه حضور نداشتن یکی از والدین در خانه یا حتی تجربه تنها بودن در خانه می‌تواند تعریف کاملا جدید و دشواری از مفهوم خانواده به کودک بدهد.

اولین واکنش فرزندان نسبت به طلاق چیست؟

تاثیر طلاق بر کودکان

واکنش فرزندان به طلاق والدین بر اساس سن آنها (قبل از بلوغ یا بعد از بلوغ) تا حدودی متفاوت می باشد. تفاوت واکنش ها را می‌توان این‌گونه خلاصه کرد که طلاق وابستگی کودک به والدین را در فرزندان زیر ۹ سال و استقلال‌ خواهی را در فرزندان نوجوان تشدید می‌کند. در کودکان زیر ۹ سال معمولا رفتارهای خردسالانه همانند نیاز به کمک و همراهی در خوابیدن، لباس پوشیدن و… وجود دارد، برعکس فرزندان بزرگتر که از والدین خود فاصله می‌گیرند و رفتارهای مستقلانه از خود نشان می‌دهند. پس از سپری شدن زمانی کوتاه، اکثر بچه‌ها دوباره به جریان زندگی بر می‌گردند و آرامش خود را باز می‌یابند. آن‌ها به تغییرات پیش آمده در زندگی خود عادت می‌کنند و دوباره مثل قبل زندگی روزمره خود را ادامه می‌دهند. با این حال به نظر می‌رسد که برخی از بچه‌ها هم هرگز به حالت عادی خود باز نمی‌گردند. این درصد کم از کودکان ممکن است پس از طلاق والدینشان، مشکلاتی مستمر یا حتی همیشگی را تجربه کنند که عواقب جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.

تأثیرات طلاق بر کودکان، تاثیرات مخرب طلاق

1. احساس ناامنی و هراس از آینده

طلاق غالباً احساس امنیت کودکان را کاهش داده و آن ها را نسبت به آینده نگران می‌کند. به عنوان مثال: «آیا ما فقیر می‌شویم؟»، «آیا به حد کافی غذا خواهیم داشت؟» «آیا باید به یک مدرسه جدید برویم؟»، «آیا می‌توانم دوستانم را ببینم؟»

2. ترس از ترک شدن

پس از طلاق کودک متوجه می‌شود که یکی از والدین دیگر در خانه نیست و از این می‌ترسد که دیگری نیز «ناپدید» شود و او را تنها بگذارد.

3. احساس گناه

کودکان ممکن است به این نتیجه برسند که در طلاق والدین مقصر هستند و به خاطر حرفی که زده اند یا کاری که انجام داده اند این اتفاق روی داده است و بنابراین احساس گناه و شرمندگی می‌کنند. حتی نوجوانان پرخاشگر نیز ممکن است به این باور برسند که رفتار آنها در طلاق والدین نقش داشته است.

4. ناتوانی و نا امیدی

کودکانی که خود را در اختلاف میان والدین مسئول می‌دانند فکر می‌کنند می‌توانند به اوضاع سروسامان بدهند و سعی می‌کنند «بچه بهتری» باشند. آنها تصور می‌کنند می‌توانند کاری انجام دهند که والدین مجدداً در کنار یکدیگر زندگی کنند. وقتی این اتفاق نمی‌افتد و نقشه‌های کودکان با شکست مواجه می‌شود آن ها احساس ناتوانی و نا امیدی می‌کنند.

5. بلاتکلیفی

مخرب‌ترین تأثیر طلاق بر روی کودکان زمانی روی می‌دهد که والدین در حضور آن ها به تحقیر یکدیگر می‌پردازند. در این مواقع کودکان احساس می‌کنند که باید جانب یکی از والدین را بگیرند و این کار برای آنها بسیار دشوار است. از سوی دیگر کودکان تصور می‌کنند اگر از هیچکدام از والدین پشتیبانی نکنند از سوی هر دو رانده می‌شوند. کودکان در واقع در شرایط بغرنجی قرار می‌گیرند که در آن دوست داشتن پدر و مادر «کار اشتباهی» است.

6. اندوه از اصلی ترین تاثیرات طلاق بر کودکان

کودکان طلاق به شدت احساس اندوه و استیصال می‌کنند و اعتقاد دارند که دیگر عضوی از یک خانواده نیستند. در واقع احساس کودکان طلاق مشابه احساس کودکانی است که والدین خود را بر اثر بیماری یا تصادف از دست داده‌اند ولی به اندازه آنها مورد حمایت قرار نمی‌گیرند و ممکن است به شدت دچار افسردگی شوند.

7. اضطراب

 کودکان طلاق ممکن است احساس اضطراب کنند و خود را تحت فشار ببینند. به عنوان مثال احتمال دارد آن ها وظایف بیشتری را در خانه برعهده بگیرند. در ضمن ممکن است یکی از والدین یا هر دو آنها از کودکان به عنوان مشاور استفاده کنند. در این مواقع کودکان که احساس می‌کنند بزرگ شده‌اند و دوست دارند کمک کنند اضطراب خود را پنهان می‌نمایند.

8. خشم

خشم احساسی متداول در میان کودکان طلاق است که در اثر عدم درک یا پذیرش این مسئله روی می‌دهد. کودکان گاهی خشم خود را نشان نمی‌دهند. خشم کودکان زمانی رواج پیدا می‌کند که دلایل طلاق روشن نباشد. در این مواقع کودکان به خاطر آنچه از نظر آن ها «غیرضروری» است از والدین خود می‌رنجند.

9. افسردگی

افسردگی از تأثیرات مستقیم طلاق محسوب می‌شود و در واقع یک تأثیر ثانوی است که به دنبال اندوه، احساس تنهایی و طردشدگی به وجود می‌آید. افسردگی نشانه آن است که کودکان حمایت کافی برای رویارویی با مسئله طلاق دریافت نکرده‌اند.

راهکار های کنار آمدن کودکان با طلاق والدین

1.والدین با آرامش با یکدیگر برخورد کنند

درگیری شدید بین والدین باعث افزایش میزان بروز مشکلات روانی در کودکان می‌شود. خصومت آشکار، مانند فریاد زدن و تهدید کردن یکدیگر با بروز مشکلات رفتاری در کودکان ارتباط مستقیم دارد. اما تنش جزئی هم می‌تواند ناراحتی کودک را افزایش دهد. اگر بعد از طلاق در ارتباط با همسر سابق خود مشکل دارید، بهتر است برای کاهش آسیب به فرزندان خود، آن ها را در مشکلات دخیل نکنید.

2. بچه‌ها را واسطه نکنید

پرسیدن این سؤال از بچه‌ها که کدام یک از والدین را بیشتر دوست دارند یا استفاده از آن‌ها برای انتقال پیام بین یکدیگر، رفتار مناسبی نیست. کودکانی که خود را در این وسط گرفتار می‌بینند بیشتر دچار افسردگی و اضطراب می‌شوند.

3. روابط سالم را حفظ کنید

ارتباط مثبت، محبت والدین و میزان درگیری پایین بین والدین می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر با طلاق سازگار شوند. تحقیقات نشان داده که رابطه‌ی سالم بین والد و کودکان به بچه‌ها کمک می‌کند تا از عزت‌ نفس بالا تر و عملکرد تحصیلی بهتری بعد از طلاق برخوردار شوند.

4.به رفتار نوجوانان با دقت توجه کنید

هنگامی که والدین با دقت به آنچه فرزند نوجوانشان انجام می‌دهد توجه می‌کنند و روابط فرزندشان با دیگران را بررسی می‌کنند، نوجوانان پس از طلاق کمتر دچار مشکلات رفتاری می‌شوند. این مسأله به معنای کاهش احتمال استفاده از مواد مخدر و افت تحصیلی کمتر است.

5. روی توانمندی‌های فرزندان خود کار کنید

کودکانی که به توانایی خود برای کنار آمدن با تغییرات شک دارند و فرزندانی که پس از طلاق خود را قربانیانی درمانده می‌دانند، بیشتر دچار مشکلات روحی می‌شوند. به فرزند خود بیاموزید که اگرچه کنار آمدن با مساله طلاق دشوار است، اما او از نظر ذهنی توانایی پذیرش این مسأله را دارد.

6. به فرزندتان احساس امنیت بدهید

ترس از طرد شدن و نگرانی درباره‌ی آینده می‌تواند اضطراب زیادی ایجاد کند. اما مهیا کردن شرایطی که در آن کودک احساس محبت و امنیت خاطر بکند نه تنها می‌تواند وابستگی او را به شما کاهش دهد بلکه خطر بروز مشکلات روانی را هم به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد.

7. از متخصصان کمک بگیرید

کاهش سطح استرس خودتان می‌تواند نقش اساسی در کمک به کودکتان داشته باشد. رسیدگی به اوضاع روحی و روانی خودتان یا حتی مراجعه به یک روان‌درمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر و سریع‌تر با تغییرات پیش آمده در وضعیت خانواده سازگار شوید.

چطور کودکان را از تصمیم طلاق با خبر کنیم؟

هرچند کودکان از اختلافات والدین با خبر هستند اما اعلام صریح این موضوع که والدین قصد دارند از یکدیگر جدا شوند یکی از سخت‌ترین کارهایی است که قرار است انجام دهند، ممکن است کودکان از شنیدن این موضوع شوکه شوند و والدین باید دقت زیادی در این مرحله از کار داشته باشند و توجه کنند که کودکان در شرایط دشواری مثل: (زمان تغییر مدرسه یا مهد کودک، بیماری، عید نوروز، امتحانات مدرسه و یا زمان‌هایی از این قبیل) نباشند.زمانی را انتخاب کنند که هر دو نفر آنها حضور داشته باشید و کودکان هم فرصت کافی برای رو به رو شدن با این خبر را داشته باشند، یک روز تعطیل که والدین و باقی خانواده در خانه باشند زمان مناسبی برای چنین کاری است. اگر والدین چند فرزند در خانه دارند بهتر است این یک جلسه دسته جمعی باشد و همه فرزندان حضور داشته باشند، احتمالاً کودکان پس از شنیدن این خبر مدتی سکوت خواهند کرد و پس از آن سوالات زیادی از پدر و مادر خواهند داشت، باید والدین سعی کنند با آرامش به سوالات آنها پاسخ دهند. کودکان در هر سنی که باشند حق دارند بدانند والدینشان به چه دلیل نمی‌خواهند با هم زندگی کنند، البته با کودکان با زبان خودشان صحبت کنید، ممکن است که فرزندان یکباره و ناگهانی در جریان حرف‌های والدین قرار نگیرند.به کودکان اطمینان دهید که هر وقت بخواهند می‌توانند با هر نفر آن ها صحبت کرده و سوالاتشان را مطرح کنند، مهم‌ترین کاری که والدین می‌توانند در این لحظات برای آنها بکنند، این است که بدانند هر دو نفر آن ها را فرزندشان را دوست دارند و برای برنامه‌ های مربوط به آن ها با هم همکاری خواهند کرد و هر وقت که بخواهند می‌توانند هر کدام از شما را ببینند.

در جمع بندی نهایی این مطالب دریافتیم که شما باید با کودکان خود در مورد طلاق با آرامش و واضح صحبت کنید تا از میزان تاثیرات منفی آن بکاهید و سخن آخر اینکه فراموش نکنید برای فرزندتان پس از جدایی هم وقت کافی بگذارید. در کنار تمام اقداماتی که برای حفظ آرامش فرزندتان و کاهش تاثیر طلاق بر کودکان انجام می ‌دهید به سلامت و کاهش استرس خودتان نیز توجه کنید و در صورت نیاز به یک متخصص مراجعه کنید.

مقاله مرتبط: طلاق عاطفی و پیشگیری از آن