تقویت خلاقیت با بازی گروهی
بازی درمانی گروهی میتواند در تقویت خلاقیت کودکان مؤثر باشد. در این مقاله نگاهی داریم به مقوله بازی درمانی و نقش آن در شکلگیری خلاقیت کودکان.
بازی یکی از نیازهای اساسی و مهمترین و اساسیترین فعالیت کودک به شمار میرود که در عین سرگرم کردن کودک کارکردهای مهم دیگری دارد و او را برای ورود به زندگی بزرگسالی آماده میکند.
بسیاری از آموزشهای تربیتی را میتوان در خلال بازیها به کودک نشان داد و بهراحتی کودک را در مسیر درست تربیت کرد. همینطور از خلال بازیهای کودک میتوان به شرایط عاطفی، احساسات و افکار کودک پی برد. بنابراین بسیار لازم است که مربیان به اهمیت بازی در زندگی کودک توجه داشته و شرایط مناسب را برای بازیهای مناسب فراهم سازند.
بازی درمانی چیست؟
بازی بهعنوان وسیلهای درمانی به کار میرود كه در آشكارسازی احساسات ناگفته كودک مؤثر است. كودک با قرار گرفتن در موقعیتهای زندگی از طریق نمایش در اتاق بازی به مهارتهایی مثل حل مسأله و تصمیمگیری، مهارتهای اجتماعی در سطح بالاتر و اعتماد به نفس بالا دست مییابد. از آنجایی كه دنیای كودكان با دنیای بزرگسالان متفاوت است، بازی وسیلهای برای نزدیک شدن به دنیای كودكان و یافتن علت رفتارهای نامناسب آنها است. كودكان معمولاً نیازها و ناراحتیهای خود را به وسیله بازی با عروسکها، حیوانات و سایر وسایل اتاق بازی نشان میدهند. روانشناس پس از مشخص کردن هدف درمانی یک برنامه درمانی برای كودک در نظر گرفته و علاوه بر آن، راهكارهای عملی نیز به خانواده میدهد. بازی درمانی به دو شیوه اجرا میشود؛ الف: انفرادی، ب: گروهی. بازی درمانی گروهی سبب افزایش همكاری و پذیرش قواعد و قوانین گروه از سوی بچهها و رعایت آن میشود و کودکان تجارب را با یکدیگر به دست میآورند.
با توجه به اینکه کودکان امروزه به بازیهای کامپیوتری علاقمندند و اکثر این بازیها در قالبی از پیش تعیینشده هستند که کودک در تغییر آنها آزاد نیست و اعمالی را به صورت مکانیکی انجام میدهد و به تنهایی و در انزوا به بازی میپردازد، بهتر است که بازیدرمانی های گروهی برای رشد خلاقیت کودک در سنین مختلف انجام شود.
اهمیت گروههای همسال در رشد شخصیت کودکان و نوجوانان، گزارش و اثبات شده است. فرصتهای بسیاری برای کودکان و نوجوانان جهت شرکت در فعالیتهای گروهی در سالهای سازندگی وجود دارد و دامنه آن از گروههایی که خود بهخودی در اطراف منزل و حیاط مدرسه شکل میگیرد تا گروههای با ساختار بیشتر و فعالیتمحور پیرامون فعالیتهای ورزشی مثل مسابقات ورزشی سازماندهی میشود. (کادوسون، ۱۳۹۳) این تجارب فرصتهایی برای کودکان و نوجوانان فراهم میکند تا مهارتهای اجتماعی مناسب را یاد بگیرند و احساس شایستگی کنند.
در زیر چند نمونه بازی و وسایل بازی که باعث رشد و پرورش خلاقیت کودک میشود، عنوان شده است:
ـ بازی حدس زدن به دلیل قابل انعطاف بودن در رشد خلاقیت مؤثر است. بازی به این صورت است که درمانگر سؤالاتی را با توجه به سن، موقعیت و روحیات کودکان مطرح میکند و کودکان جوابهای خود را روی کاغذ مینویسند. بعد هر یک با صدای بلند آن را میخواند و در مورد نوشتهها بحث و تبادل نظر انجام میشود. این بازی رشد اجتماعی و خلاقیت کودک را ارتقا میبخشد.
ـ بازیهای اکتشافی: این بازیها سبب چالاکی و افزایش مهارتهای حسی و حرکتی و تقویت سیستم عصبی کودک میشود. از جمله این بازیها میتوان به بازی در استخر توپ و نقاشی با انگشت اشاره کرد.
ـ بازیهای ذهنی (هوشی): رشد و تکامل ذهن کودک بیش از سایر جنبهها مورد توجه همگان است؛ زیرا یادگیری یک فرآیند ذهنی است. کودک به کمک بازیهای ذهنی از طریق دستکاری اشیاء و تماس با محسوسات، حقایق را کشف کرده و از این راه تجربه میآموزد. بازی با مکعبها، کارتهای حافظه، دومینوها، سازهها، ساختنیها، مگهای مغناطیسی، دیوارکها و بازیهای کلامی از جمله این بازیها هستند.
ـ اسباببازیها و مواد بازی: خانه و خانواده عروسکها، تختخواب عروسک، کالسکه عروسک، لباسهای عروسک، عروسکهای پارچهای، شیشه شیر، تلفن، کتابهای داستان، سازهها، لگو، مگهای مغناطیسی، کارتهای بازی، میز و صندلی کودک، کیسه غله، سینی شن، گل رس، انواع ماژیک و مدادها، کاغذ و چسب، ظروف، کارد و چنگال پلاستیکی، سبد خرید، وسایل نقلیه، خرس پشمالو، حیوانات مینیاتوری، حیوانات اهلی و وحشی، دایناسورها در اندازههای مختلف، وسایل پزشکی، ماسکهای مختلف. با این وسایل میتوان بازیهای گروهی انجام داد. در این بازیها کودک مهارتهای حرکتی را تجربه میکند و نقش خود را در گروه مییابد. در ضمن به دلیل اینکه با وسایل میتوانند انواع بازیها را انجام دهند، در رشد خلاقیت کودک تأثیر میگذارد.
بازی نقش مهمی در شکلگیری شخصیت کودکان دارد و از جمله مهارتهایی که لازم است کودکان بیاموزند، کار گروهی است. روانشناسان و مربیان میتوانند بهوسیله بازی درمانی ، خلاقیت و روابط اجتماعی کودک را شکل دهند.